Podatek VAT 2014: gdy obowiązek podatkowy na starych zasadach

Przeczytaj także: Faktura od podmiotu zwolnionego z VAT 2014: jakie dane?

Podatnicy zastanawiają się niejednokrotnie jakie ryzyka podatkowe wstąpią po ich stronie w przypadku gdy w aktualnym stanie prawnym obowiązek podatkowy wykazywać będą nie w sposób zgodny z nowymi przepisami ( z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi), ale na dotychczasowych, utrwalonych już w działalności firmy, zasadach (w chwili wystawienia faktury).

Do dnia 31 grudnia 2013 r. art. 19 ust 4 ustawy o VAT stanowił, iż jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą to obowiązek podatkowy powstawał z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7. dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

Z dniem 1 stycznia 2014 r. w wyniku nowelizacji ustawy o VAT dotychczasowy art. 19 ustawy o VAT zastąpiono nowo dodanym art. 19a ustawy o VAT. Zgodnie z zasadą ogólną wyrażoną w nowym przepisie, obowiązek podatkowy od 1 stycznia 2014 r. powstaje zasadniczo z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi. Tym samym od tej daty, termin powstania obowiązku podatkowego nie jest już związany z datą wystawienia faktury (z nielicznymi wyjątkami m.in. dotyczącymi mediów, najmu, dzierżawy, leasingu). Zaznaczyć należy, iż zgodnie z nowymi przepisami nie jest istotny moment wydania towarów, ale moment ich dokonania ich dostawy, przez którą należy rozumieć datę przeniesienia prawa do rozporządzania towarem jak właściciel.

W tym miejscu przywołać należy zasadę ogólną dotyczącą terminu wystawiania faktur, która wynika z nowo dodanego art.106i ust. 1 ustawy o VAT. Zgodnie z tą zasadą fakturę wystawia się nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru lub wykonano usługę. Jednocześnie, w myśl art.106i ust. 7 pkt 1 ustawy o VAT faktury nie mogą być wystawione wcześniej niż 30. dnia przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi. W świetle nowych przepisów faktura będzie mogła zatem zostać wystawiona już na 30 dni przed dokonaniem dostawy towaru/wykonaniem usługi oraz aż do 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę. Przy czym pamiętać należy, iż według przedstawionej wyżej zasady ogólnej, chwila wystawienia faktury nie ma obecnie znaczenia dla momentu powstania obowiązku podatkowego.

Jak już wspomniano, od 1 stycznia 2014 r. obowiązek podatkowy z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług należy zasadniczo rozpoznawać z chwilą dokonania tej dostawy lub wykonania usługi. Niemniej jednak wykazanie obowiązku podatkowego na dotychczasowych zasadach (w chwili wystawienia faktury) bez wątpienia nie będzie rodzić dla podatnika negatywnych konsekwencji na gruncie podatku VAT, jeżeli zarówno wystawienie faktury, jak i dostawa towarów/wykonanie usługi nastąpiły w tym samym okresie rozliczeniowym.

W przypadku, gdy wystawienie faktury nastąpiło wcześniej niż dostawa towarów/wykonanie usługi i oba zdarzenia miały miejsce w dwóch różnych okresach rozliczeniowych, rozpoznanie obowiązku podatkowego w dacie wystawienia faktury spowoduje powstanie nadpłaty podatku w danym okresie rozliczeniowym. W sytuacji rozliczenia przez podatnika z tytułu określonej czynności podatku należnego wcześniej, niż powstał obowiązek zapłaty, zaliczenie tej nadpłaty na poczet zaległości podatkowej następuje z dniem powstania nadpłaty, tzn. z dniem zapłaty podatku w wysokości nienależnej lub w wysokości wyższej od należnej (art. 76a § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej). Od momentu powstania nadpłaty nie mogą więc być naliczane odsetki.

Powyższe potwierdził Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 4 września 2012 r. (sygn. I FSK 713/12), w którym stwierdził,. że: „od 1 stycznia 2009 r., w sytuacji rozliczenia przez podatnika, z tytułu określonej czynności, należnego podatku od towarów i usług w okresie rozliczeniowym wcześniejszym od tego, w którym powstał z jej tytułu obowiązek podatkowy, a tym samym powstania zaległości podatkowej w tymże późniejszym okresie rozliczeniowym, zaliczenie nadpłaty na poczet tej zaległości podatkowej następuje – na podstawie art. 76a § 2 pkt 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. nr 8, poz. 60 ze zm.) – z dniem powstania nadpłaty, w rozumieniu art. 73 § 1 pkt 1 tej ustawy, tzn. z dniem zapłaty przez podatnika podatku nienależnego lub w wysokości większej od należnej.”

Z kolei jeżeli wystawienie faktury nastąpiło później niż dostawa towarów/wykonanie usługi i oba zdarzenia miały miejsce w dwóch różnych okresach rozliczeniowych, rozpoznanie obowiązku podatkowego w dacie wystawienia faktury spowoduje zaniżenie zobowiązania podatkowego. W tym przypadku konieczne będzie złożenie korekty deklaracji podatkowej oraz uiszczenie odsetek od powstałej w ten sposób zaległości podatkowej.

Na zakończenie wskazać należy, iż przedwczesne rozpoznanie obowiązku podatkowego może prowadzić do powstania zarzutu wadliwego prowadzenia ksiąg, za co zgodnie z przepisami kodeksu karnego skarbowego grożą kary grzywny. Zgodnie bowiem z art. 61§ kks, kto nierzetelnie prowadzi księgę, podlega karze grzywny do 240 stawek dziennych. Natomiast zgodnie z § 2 tego artykułu, w wypadku mniejszej wagi, sprawca czynu zabronionego określonego w § 1 podlega karze grzywny za wykroczenie skarbowe. Z kolei w świetle § 3 ww. artykułu karze grzywny z § 2 podlega również ten, kto wadliwie prowadzi księgę. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż przez księgi w rozumieniu przepisów kks rozumie się m.in. rejestry prowadzone na potrzeby podatku VAT (art. 53 § 21 kks). W świetle art. 53 § 22 kks księga nierzetelna jest to księga prowadzona niezgodnie ze stanem rzeczywistym, natomiast w myśl § 22 ww. artykułu wadliwa księga to taka, która prowadzona jest niezgodnie z przepisem prawa.

W przypadku, gdy obowiązek podatkowy został rozpoznany zbyt późno w wyniku czego doszło do zaniżenia zobowiązania podatkowego podatnik może ponieść odpowiedzialność karnoskarbową. Podatnikowi mogą zostać postawione zarzuty na podstawie następujących przepisów:

1. art. 54 § 1 kks, który stanowi, że podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie;
2. art. 56 § 1 kks, który stanowi, że podatnik, który składając organowi podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklarację lub oświadczenie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie;
3. art. 56 § 4 kks, który stanowi, że karze określonej w § 3 podlega także ten podatnik, który mimo ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania nie składa w terminie organowi podatkowemu lub płatnikowi deklaracji lub oświadczenia;
4. art. 76 § 1 kks, który stanowi, że kto przez podanie danych niezgodnych ze stanem rzeczywistym lub zatajenie rzeczywistego stanu rzeczy wprowadza w błąd właściwy organ narażając na nienależny zwrot podatkowej należności publicznoprawnej, w szczególności podatku naliczonego w rozumieniu przepisów o podatku od towarów i usług, podatku akcyzowym, zwrot nadpłaty lub jej zaliczenie na poczet zaległości podatkowej lub bieżących albo przyszłych zobowiązań podatkowych, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności, albo obu tym karom łącznie.