Odliczenia od dochodu/przychodu 2013: składki ZUS

Przeczytaj także: Odliczenia od dochodu w PIT 2013: ulga na krew

Podstawa opodatkowania podatkiem dochodowym to dochód pomniejszony o przysługujące podatnikowi odliczenia określone w art. 26 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ust. 1 pkt 2 tego przepisu mówi, iż pierwszym takim odliczeniem są składki określone w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych:

1. zapłacone w roku podatkowym bezpośrednio na własne ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika oraz osób z nim współpracujących,
2. potrącone w roku podatkowym przez płatnika ze środków podatnika.

Ustawodawca zezwala zatem na odliczenie zarówno składek samodzielnie opłaconych przez podatnika (a więc np. płaconych przez przedsiębiorców z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej), jak i te, które do ZUS przekazuje płatnik ze środków podatnika (potrącone z jego wynagrodzenia za pracę, czy umowy zlecenia). Warto pamiętać, że w tym ostatnim przypadku ustawodawca odnosi się do składek potrąconych w danym roku przez płatnika ze środków podatnika, a więc składki takie jeszcze nie muszą być faktycznie przekazane do ZUS (jako że z reguły płatnik ma na to czas do 15-tego dnia następnego miesiąca).

Niemniej w przypadku składek samodzielnie opłacanych odliczyć można jedynie te, które faktycznie zostaną przez podatnika w danym roku zapłacone. Nie jest natomiast istotne to, którego roku podatkowego zapłacona składka dotyczy. Powyższe jest niezwykle istotne m.in. w zakresie składek płaconych przez przedsiębiorców z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Termin płatności takiej składki za dany miesiąc przypada bowiem w miesiącu następnym. Co za tym idzie, składka za grudzień 2013 r. płatna jest w styczniu 2014 r. Tym samym, płacąc ją w terminie (a nie wcześniej) przedsiębiorca odliczy jej wartość dopiero w rozliczeniu za rok 2014. Z drugiej stronny w przypadku terminowego opłacania składek w PIT za rok 2013 uwzględni on składkę dotyczą grudnia 2012 r. (gdyż ta winna być zapłacona w styczniu 2013 r.).
Co ważne, odliczyć można tutaj także składki dotyczące innych lat podatkowych, które nie zostały opłacone w terminie. Ustawodawca wymaga do odliczenia bowiem jedynie, aby składki takie zostały w roku 2013 zapłacone. Odliczyć nie można jednak płaconych w takiej sytuacji odsetek za zwłokę.

Składki ZUS przy umowie o pracę czy zlecenie

Składki ZUS podatnik płaci sam, bądź wyręcza go z tego obowiązku płatnik. Z tym drugim przypadkiem mamy do czynienia m.in. w przypadku osób zatrudnionych na umowę zlecenie czy umowę o pracę. Tutaj to zakład pracy, jako płatnik oblicza, pobiera z wynagrodzenia podatnika oraz odprowadza do ZUS należne składki. Na początku następnego roku (a w niektórych przypadkach w trakcie roku podatkowego) płatnik sporządza informację PIT-11, którą następnie przekazuje swojemu pracownikowi (czy osobie zatrudnionej na podstawie umowy cywilnoprawnej) oraz właściwemu dla niego urzędowi skarbowemu, a w której to wykazuje m.in. ile składek z wynagrodzenia pobrał w danym roku podatkowym. O taką kwotę podatnik może obniżyć podstawę opodatkowania wykazaną w zeznaniu rocznym.

Warto przy tym pamiętać, że składki ZUS pracownicze dzielą się na dwie grupy: płacone ze środków pracownika (a więc jego wynagrodzenia) oraz finansowane ze środków płatnika (czyli np. pracodawcy). Podatnik może natomiast odliczyć w zeznaniu rocznym jedynie te składki, które zostały potrącone z jego wynagrodzenia. Tylko te składki płatnik powinien wykazać w informacji PIT-11. Pracownicze składki ZUS w części finansowanej ze środków płatnika stanowią jego koszty uzyskania przychodu, które uwzględnia on w rachunku podatkowym (o ile oczywiście płaci podatek dochodowy od uzyskanego dochodu a nie przychodu).

Co jest niezwykle ważne, odpowiedzialność za prawidłowe sporządzenie zeznania rocznego, a co za tym idzie, wykazanych w nim przychodów, dochodów, ulg i odliczeń, a także należnego fiskusowi zobowiązania podatkowego, ponosi podatnik, a nie płatnik. Dlatego też warto kontrolnie sprawdzić, czy płatnik pobrał kwoty składek w takiej wysokości, w jakiej wykazał je w informacji PIT-11. Odliczyć można wszystkie składki pobrane przez płatnika bez względu na to, czy dokonał on ich faktycznej wpłaty na konto ZUS. Sam obowiązek wpłaty na odpowiednie konto obciąża bowiem tutaj płatnika, a nie podatnika. Niemniej aby składki odliczyć, muszą one w rzeczywistości zostać pobrane z wynagrodzenia podatnika.

Składki ZUS od tzw. małych zleceń

Uzyskiwane przychody z działalności wykonywanej osobiście (czyli m.in. umów zleceń i o dzieło) z reguły podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych wg skali podatkowej. Niemniej przepisy podatkowe nakładają zryczałtowany podatek w wysokości 18% do niektórych umów zleceń czy o dzieło, których wartość nie przekracza 200 zł. Podatek jest tutaj liczony od przychodu, bez pomniejszania go m.in. o składki ZUS, mimo ich potrącenia z wypłacanego wynagrodzenia. Składki ZUS zatem w takiej sytuacji nie wpływają na wysokość podatku.
Przychodów takich (jako że są one opodatkowane ryczałtem) nie ujmuje się przy tym w zeznaniu rocznym. Podatnik może jednak w rozliczeniu tym uwzględnić składki ZUS potrącone przez płatnika od takich wynagrodzeń. Należy bowiem pamiętać, że ustawodawca zabrania odliczenia jedynie tych składek, których podstawę naliczenia stanowi dochód zwolniony od podatku bądź w stosunku do którego zaniechano poboru podatku. Tutaj zaś wynagrodzenie jest opodatkowane, jednakże na szczególnych zasadach.

Składki ZUS z tytułu działalności gospodarczej

Już na wstępie wskazano, że odliczyć można składki ZUS, które podatnik sam zapłacił, bądź które potrącił z jego środków płatnik. Działalność gospodarcza jest jednym z tych tytułów, gdzie składki są opłacane samodzielnie przez podatnika/przedsiębiorcę (z pewnymi wyjątkami). Jest on tutaj obowiązany do samodzielnego obliczania oraz wpłacania tychże składek na właściwe konto ZUS w określonym terminie. Termin ten jest różny w zależności od tego, czy poza własnymi składkami przedsiębiorca przekazuje do ZUS także te, które zostały naliczone i pobrane z wynagrodzeń jego pracowników. Wpłaca się je na odpowiednio konto do 10-tego albo 15-tego dnia miesiąca następującego po tym, za który składki te są należne. Opóźnienia w tym zakresie skutkują koniecznością zapłaty także odsetek liczonych jak od zaległości podatkowych. Odsetek takich jednak podatnik nie może odliczyć (jak też uznać ich za podatkowy koszt uzyskania przychodu).

W zeznaniu podatkowym odliczeniu podlegają zapłacone w danym roku składki na własne ubezpieczenie emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe podatnika przedsiębiorcy oraz osób z nim współpracujących. Wyjątek stanowią składki, które wcześniej zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodu bądź odliczone w podatku zryczałtowanym lub tonażowym, tudzież gdy zostały podatnikowi zwrócone. Odliczyć nie można również składek, których podstawę naliczenia stanowił dochód (przychód) zwolnionych od podatku bądź od którego zaniechano poboru podatku.