Kaucja gwarancyjna a korekta kosztów w podatku dochodowym

Przeczytaj także: Przedsiębiorca nie zaliczy do kosztów kaucji gwarancyjnej

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Spółka prowadzi działalność gospodarczą w branży budowlanej. Świadczy szeroko rozumiane usługi budowlane, w tym polegające na realizacji umów o charakterze długotrwałym, trwających ponad 12 miesięcy. Powyższe usługi spółka świadczy m.in. przy pomocy podwykonawców. Zgodnie z zawartymi umowami roboty są rozliczane na podstawie comiesięcznych częściowych protokołów odbioru, wg procentowego stanu zaawansowania prac na koniec miesiąca. Z tego tytułu wystawiane są faktury częściowe, a po ostatecznym odbiorze robót, faktura końcowa. Zgodnie z zawieranymi umowami inwestorzy z każdej wystawionej przez spółkę faktury zatrzymują określoną procentowo kwotę tytułem kaucji gwarancyjnej, stanowiącej zabezpieczenie należytego wykonania robót w trakcie realizacji, a w okresie gwarancji i rękojmi – formę zabezpieczenia należytego usunięcia wad przez spółkę, bądź też służącą pokryciu roszczeń wynikających z ich niewykonania, czy należytego wykonania. Strony określają przy tym w umowach termin i sposób zwrotu lub rozliczenia zatrzymanej kaucji.
Podobnie spółka postępuje ze swoimi podwykonawcami. Zatrzymywane i pobrane kaucje gwarancyjne mają charakter zwroty. Wnioskodawca w przypadku wystawianych inwestorowi faktur do przychodu danego okresu zalicza całość faktury, nie pomniejszając tego przychodu o zatrzymaną przez inwestora kwotę kaucji gwarancyjnej. Identycznie postępuje w przypadku otrzymania faktury od podwykonawcy - całość faktury zalicza do kosztów uzyskania przychodów danego okresu, bez pomniejszania tego kosztu o zatrzymaną umowną kaucję gwarancyjną. Zadano pytanie, czy zatrzymując kaucję gwarancyjną spółka jest zobowiązana do zmniejszenia kosztów uzyskania przychodu po upływie terminu wskazanego w ustawie, o kwotę wynagrodzenia przypadającą na zatrzymaną kaucję? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) O możliwości obciążenia podatkowych kosztów uzyskania przychodów wydatkami ponoszonymi przez podatników podatku dochodowego od osób prawnych decydują przepisy ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. z 2011 r. Nr 74 poz. 397 ze zm.).

Kliknij, aby powiekszyć

fot. ahmet_ozgur - Fotolia.com

Kaucja gwarancyjna a korekta kosztów w podatku dochodowym

Na skutek potrącenia części wynagrodzenia tytułem kaucji gwarancyjnej dochodzi do częściowego umorzenia należności z wystawionej przez podwykonawcę na rzecz wnioskodawcy faktury (umowy). W takiej sytuacji, nie można uznać, że ww. część należności pozostała przez wnioskodawcę nieuregulowana.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ww. ustawy, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Konstrukcja przepisu dotyczącego kosztów uzyskania przychodów daje podatnikowi możliwość odliczenia dla celów podatkowych wszelkich kosztów (niewymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych), pod warunkiem, że wykaże ich bezpośredni bądź pośredni związek z prowadzoną działalnością, a ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu bądź zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów.

Decydującym czynnikiem pozwalającym zaliczyć dany wydatek do kosztów uzyskania przychodów jest poniesienie go w celu osiągnięcia przychodu (ewentualnie zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów), przy czym każdy wydatek poza wyraźnie wskazanym w ustawie - wymaga indywidualnej oceny pod kątem adekwatnego związku z przychodami i racjonalności działania dla osiągnięcia przychodu. Przy kwalifikowaniu poniesionych wydatków trzeba brać pod uwagę ich celowość oraz potencjalną możliwość przyczynienia się wydatku do osiągnięcia przychodu, a także racjonalność wydatków, to znaczy ich adekwatność do rzeczywistych potrzeb i zakresu prowadzonej działalności oraz konieczność ich poniesienia dla osiągnięcia przychodu.

Dla ustalenia momentu zaliczenia wydatków w ciężar kosztów uzyskania przychodów, podatnik powinien rozpoznać rodzaj powiązania kosztów z przychodami. W oparciu o kryterium stopnia tego powiązania koszty podatkowe można podzielić na:
• koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodami oraz,
• koszty uzyskania przychodów inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami.

W ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych brak jest definicji „kosztów bezpośrednio związanych z przychodami”, jak i „kosztów uzyskania przychodów innych niż koszty bezpośrednio związane z przychodami”. Dlatego też, rozumienie tych pojęć powinno opierać się na ich językowym znaczeniu.

Przez koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodami należy rozumieć te koszty, których poniesienie wpłynęło bezpośrednio na uzyskanie określonego przychodu. Kosztem bezpośrednio związanym z przychodami nie może być koszt poniesiony w celu uzyskania przychodu, którego nie osiągnięto. Kosztami o charakterze bezpośrednim są wszelkie koszty związane z wytworzeniem wyrobów lub usług, natomiast kosztami o charakterze pośrednim są koszty ogólnego zarządu.

Aby określić, czy dany koszt jest bezpośrednio związany z przychodem, należy rozstrzygnąć, czy istnieje możliwość powiązania tego wydatku z przychodem osiągniętym w roku podatkowym. Przy ocenie tej, decydującym nie jest moment dokonania tegoż wydatku, lecz moment osiągnięcia przychodu. Gdy związek między poniesionym kosztem, a uzyskanym przychodem jest wyraźny, koszt taki jest kosztem bezpośrednio związanym z tym właśnie przychodem.

Natomiast koszty pośrednie stanowią te wydatki, które ponoszone są w celu zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów, tj. wydatki na funkcjonowanie przedsiębiorstwa, związane z całokształtem działalności. Co do zasady, kosztów takich nie można przypisać konkretnym przychodom, jak również ocenić szczegółowo stopnia ich wpływu na uzyskanie przychodów.

Zgodnie z art. 15 ust. 4 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, koszty uzyskania przychodów bezpośrednio związane z przychodami, poniesione w latach poprzedzających rok podatkowy oraz w roku podatkowym, są potrącalne w tym roku podatkowym, w którym osiągnięte zostały odpowiadające im przychody, z zastrzeżeniem ust. 4b i 4c.