Zakaz konkurencji: odszkodowanie a podatek dochodowy

Przeczytaj także: Brak zaliczki na podatek: obowiązki płatnika

Zgodnie z art. 101¹ §1 Kodeksu pracy, w zakresie określonym w odrębnej umowie, pracownik nie może prowadzić działalności konkurencyjnej wobec pracodawcy ani też świadczyć pracy w ramach stosunku pracy lub na innej podstawie na rzecz podmiotu prowadzącego taką działalność (zakaz konkurencji).

Art. 101² K.p. mówi przy tym, że umowę o zakazie konkurencji można zawrzeć także na okres po ustaniu stosunku pracy, pracownik ma dostęp do szczególnie ważnych informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę. W umowie takiej należy przy tym określić okres obowiązywania zakazu konkurencji oraz wysokość odszkodowania należnego pracownikowi od pracodawcy z tego tytułu. Odszkodowanie to nie może być niższe niż 25% wynagrodzenia otrzymanego przez pracownika przed ustaniem stosunku pracy przez okres odpowiadający okresowi obowiązywania zakazu konkurencji. Odszkodowanie takie może być wypłacane w miesięcznych ratach.

Co ważne, umowa o zakazie konkurencji musi być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności (art. 101³ K.p.)

Pracodawcy mają przy tym problem z prawidłowym zakwalifikowaniem takiego odszkodowania z punktu widzenia podatku dochodowego. Zastanawiają się, czy podlega ono opodatkowaniu, a jeśli tak to na jakich zasadach.

W powyższej kwestii w pierwszej kolejności należy rozważyć, z czego wynika zawarcie umowy o zakazie konkurencji? Otóż jest to łączący strony stosunek pracy. Zgodnie zaś z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej updof), za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Użycie przez ustawodawcę w powyższym przepisie zwrotu „w szczególności” oznacza, że podane kategorie przychodów ze stosunku pracy są jedynie przykładowe. Tym samym przychodem ze stosunku pracy są wszelkiego rodzaju wypłaty i inne świadczenia dokonywane na rzecz podatnika, mające swoje źródło w łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy (i to zarówno w okresie trwania zatrudnienia jak i po jego ustaniu). Zdaniem autora, odszkodowanie wypłacone pracownikowi z tytułu zawartej umowy o zakazie konkurencji po ustaniu zatrudnienia także należy zakwalifikować do źródła w postaci przychodów ze stosunku pracy.

Warto się przy tym zastanowić, czy wartość takiego odszkodowania nie korzysta ze zwolnienia w podatku dochodowym. Odpowiedzi na to pytanie udziela art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. d) i g) updof. Otóż przepis ten zwalnia z podatku otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Niestety ze zwolnienia zostały wyłączone m.in. odszkodowania przyznane na podstawie przepisów o zakazie konkurencji, czy odszkodowania wynikające z zawartych umów i ugod innych niż ugody sądowe.

Co za tym idzie, otrzymane przez byłego pracownika odszkodowanie z tytułu umowy o zakazie konkurencji stanowi dla niego przychód ze stosunku pracy, który nie korzysta ze zwolnienia w podatku dochodowym.

Jak go zatem opodatkować? W uproszczeniu mówiąc w sposób niemalże identyczny jak w przypadku zwykłego wynagrodzenia za pracę. Otóż w takim przypadku zakład pracy zgodnie z art. 31 updof jako płatnik jest obowiązany obliczyć i pobrać zaliczkę na podatek dochodowy. Zaliczkę tę pobiera zgodnie z zasadami zawartymi w art. 32 updof. Przy ustalaniu podstawy opodatkowania płatnik winien przy tym zastosować zryczałtowane koszty uzyskania przychodu. Należy bowiem pamiętać, że koszty te przysługują z mocy prawa w przypadku uzyskania przychodu ze stosunku pracy i to bez względu na to, czy stosunek pracy wciąż trwa czy już ustał.

Płatnik nie będzie natomiast miał prawa do uwzględnienia kwoty zmniejszającej podatek (czyli 46,33 zł) i to nawet wówczas, gdy posiada złożone przez ex-prcownika oświadczenie PIT-2. Trzeba bowiem pamiętać, że ten „przywilej” dotyczy jedynie pracowników, zaś podatnik, któremu omawiane odszkodowanie jest wypłacane, stracił status pracownika z chwilą rozwiązania umowy o pracę.