Zwrot podatku PCC gdy brak realizacji umowy sprzedaży

Przeczytaj także: Zakup mieszkania bez podatku od czynności cywilnoprawnych?

Stan faktyczny
Zdaniem podatnika podatek od czynności cywilnoprawnych, zapłacony przez spółkę w związku z zawarciem umowy kupna udziałów w innej spółce kapitałowej, podlegał zwrotowi. Innego zdania były orany podatkowe.

Stanowisko sądu
Treść umowy sprzedaży udziałów wskazuje, że strony umowy uzależniły jej skuteczność od zapłaty ceny sprzedaży. Jeśli kupujący nie zapłacił ustalonej ceny sprzedającemu za udziały spółki w umówionym terminie, to nie doszło do realizacji umowy i kupujący ma prawo żądać zwrotu zapłaconego wcześniej podatku od czynności cywilnoprawnych (dalej: pcc).

Komentarz eksperta
Jeśli umowa sprzedaży udziałów została zawarta pod warunkiem zawieszającym, który się nie ziścił, podatnikowi przysługuje uprawnienie do zwrotu zapłaconego podatku od czynności cywilnoprawnej. Opodatkowaniu pcc podlega m.in. umowa sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych (w tym umowa sprzedaży udziałów), przy czym obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania czynności cywilnoprawnej. Oznacza to, że obowiązek zapłaty podatku powstaje niezależnie od późniejszego wykonania (lub niewykonania) przez strony (kontrahentów) zawartej umowy sprzedaży. Zgodnie jednak z art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od czynności cywilno prawnych (dalej: upcc), podatek podlega zwrotowi, jeśli nie spełnił się warunek zawieszający, od którego uzależniono wykonanie czynności cywilnoprawnej.

Upcc nie zawiera definicji warunku zawieszającego. Należy się odwołać do art. 89 kodeksu cywilnego (dalej:kc), z którego wynika, że zdarzenie musi być przyszłe oraz niepewne, aby mogło być uznane za warunek w rozumieniu przepisów prawa cywilnego.

Część organów podatkowych wskazuje, że uzależnienie powstania skutków czynności cywilnoprawnych od zapłaty ceny (tj. spełnienia świadczenia głównego) nie może być uznane za warunek zawieszający (a zatem nie uzasadnia zwrotu pcc) – zapłata ceny jest bowiem zależna od woli podatnika (nie jest zatem zdarzeniem niepewnym). Choć stanowisko sądów cywilnych jest podzielone, to w jednym z wyroków SN (wyrok z 17 marca 2011 r., IV CSK 358/10, OSNC z 2011 nr 12, poz. 136) wskazał, że spełnienie lub niespełnienie świadczenia może być traktowane jako warunek w rozumieniu art. 89 kc. Zapłata nie zawsze jest zdarzeniem całkowicie zależnym od woli dłużnika, a poza tym należy zwrócić uwagę, że w art. 89 kc jako konstytutywne cechy warunku wymienia się tylko to, iż jest on zdarzeniem przyszłym i niepewnym. Stanowisko takie zostało również zaakceptowane przez NSA, który w omawianym wyroku słusznie zauważył, że zapłata ceny jako warunek zawieszający w umowie sprzedaży została przewidziana wprost w art. 589 kc, który ma odpowiednie zastosowanie również do umowy sprzedaży praw). Stanowisko takie podziela również część organów podatkowych.

Przyjęcie takiej interpretacji oznacza, że w sytuacji nieziszczenia się zastrzeżonego warunku zawieszającego podatnikowi przysługuje uprawnienie do żądania zwrotu zapłaconego podatku. Jako warunek zawieszający w dotychczasowej praktyce organów podatkowych akceptowane było również np. uzależnienie wykonania umowy pożyczki od uzyskania dofinansowania lub nieskorzystanie przez uprawnionego z prawa pierwokupu. Linia interpretacyjna sądów administracyjnych nie jest jednolita i spotkać można również stanowiska przeciwne (por. wyrok WSA w Gdańsku z 18 lutego 2010 r., I SA/Gd 859/09).


Czasopismo "Rachunkowość dla Praktyków" to praktyczne wskazówki dotyczące najnowszych zmian w podatkach, rachunkowości i ubezpieczeniach społecznych, przeznaczone dla doświadczonych księgowych i głównych księgowych, dla kogoś takiego jak Ty!