Odsetki podatkowe a nadpłata podatku: oprocentowanie

Przeczytaj także: Nadpłata w zeznaniu rocznym a niezapłacone zaliczki na podatek

Zaległość podatkowa i pobierane od nich odsetki za zwłokę

Zaległością podatkową jest podatek niezapłacony w terminie płatności, czyli zarówno podatek zapłacony w prawidłowej wysokości, ale z uchybieniem terminu płatności, jak i podatek zapłacony terminowo, ale w kwocie niższej od należnej.
Regułą jest, iż od zaległości podatkowej fiskusowi należą się odsetki za zwłokę. Odsetki te co do zasady są naliczane od każdej zaległości podatkowej bez względu na przyczyny jej powstania i za cały okres istnienia tej zaległości.

Wyjątki dotyczą jedynie drobnych kwot zaległości podatkowych, gdyż odsetek nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekraczałaby trzykrotności opłaty dodatkowej pobieranej przez Pocztę Polską za polecenie przesyłki listowej (obecnie 6,60 zł). Po drugie, odsetek za zwłokę nie nalicza się również od zaległości podatkowych powstałych w wyniku zastosowania się przez podatnika do korzystnej interpretacji podatkowej, która została następnie zmieniona lub uchylona albo której nie uwzględniono w rozstrzygnięciu sprawy podatkowej.

Poza tym przepisy przewidują pewne okresy przerwy w naliczaniu odsetek za zwłokę w przypadkach przewlekłości w działaniu aparatu skarbowego przy wymierzaniu zaległości podatkowej.

Stawka odsetek za zwłokę wynosi 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej przez Radę Polityki Pieniężnej NBP. Każdorazowa zmiana wysokości wspomnianej stopy powoduje zatem automatyczną zmianę wysokości odsetek za zwłokę. Obecnie stawka tych odsetek wynosi 15% w stosunku rocznym.

Nadpłata podatku i przysługujące od niej oprocentowanie

Nadpłatą jest kwota nadpłaconego lub nienależnie zapłaconego podatku. Co do zasady nadpłaty podlegają oprocentowaniu, z wyjątkiem jednak nadpłat o nieznacznej wysokości, tj. takich, których wysokość nie przekracza kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym (obecnie jest to kwota 8,80 zł). Wysokość oprocentowania nadpłaty jest równa wysokości odsetek za zwłokę pobieranych od zaległości podatkowych. Teoretycznie więc nadpłaty powinny generować takie same odsetki jak zaległości podatkowe. W rzeczywistości jednak brak jest symetrii między prawem fiskusa do odsetek od zaległości podatkowych a prawem podatników do oprocentowania nadpłat. Zasady naliczania oprocentowania nadpłat są bowiem dużo mniej korzystne niż zasady naliczania odsetek za zwłokę.

W szczególności zauważyć należy, że oprocentowanie przysługuje podatnikowi za cały okres istnienia nadpłaty (a więc od dnia zapłaty nienależnego podatku do dnia jego zwrotu) tylko w dwóch przypadkach:

1. jeżeli powstanie nadpłaty jest wynikiem uchylenia, zmiany lub stwierdzenia nieważności błędnej decyzji podatkowej, na podstawie której nastąpiła zapłata nienależnego podatku, oraz
2. jeżeli powstanie nadpłaty jest wynikiem orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego stwierdzającego niezgodność z Konstytucją przepisu, na podstawie którego nastąpiła zapłata nienależnego podatku (pod warunkiem jednak, że podatnik złoży wniosek o zwrot takiej nadpłaty w ustawowym terminie).

W pozostałych przypadkach (a więc np. gdy nadpłata wynika z błędów podatnika lub też z nadwyżki zaliczek na podatek nad podatkiem należnym za cały okres podatkowy) oprocentowanie nadpłaty w praktyce nie przysługuje podatnikom w ogóle albo też jest wypłacane tylko za okres opóźnień fiskusa przy wydawaniu decyzji stwierdzającej nadpłatę lub dokonywaniu zwrotu nadpłaty.

Ogólnie rzecz biorąc, okazuje się zatem, że kredytowanie się przez podatników kosztem fiskusa jest droższe niż kredytowanie się przez budżet państwa kosztem podatników.