Kiedy darowizna od rodziców musi zostać opodatkowana?

Przeczytaj także: Zwolnienie z podatku od darowizny: obdarowany musi być zidentyfikowany

Darowizna – definicja i zasady opodatkowania

Definicja darowizny została zawarta w art. 888 kc. Można ją rozumieć jako nieodpłatne przekazanie składnika majątku przez darczyńcę, czyli osobę przekazującą darowiznę na rzecz innej osoby będącej wówczas obdarowanym. Natomiast kwestie dotyczące zasad opodatkowania tych darowizn reguluje ustawa o podatku od spadków i darowizn.

W Polsce otrzymana darowizna podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, a obowiązek jej zapłaty spoczywa na osobie, która tę darowiznę otrzymała, czyli na obdarowanym. Ustawodawca jednak przewidział w tym zakresie zwolnienia, dzięki którym nie każda otrzymana darowizna będzie skutkowała obowiązkiem zapłaty podatku. Możliwość skorzystania ze zwolnienia uzależniona jest od tego, w której grupie podatkowej znajduje się darczyńca – osoba przekazująca darowiznę.

Jak ustalić właściwą grupę podatkową darczyńcy?

Dla celów podatku od spadków i darowizn wyodrębniono trzy grupy pod względem pokrewieństwa lub powinowactwa. Dodatkowo dla każdej z tych grup ustalono kwoty wolne od podatku. Jeżeli w danej grupie podatkowej wartość darowizny nie przekracza kwoty wolnej, obdarowany nie jest zobowiązany do zapłaty podatku od spadków i darowizn.

Grupy podatkowe oraz kwoty wolne od podatku prezentujemy poniżej:

• Grupa 1: małżonek, zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), rodzeństwo, ojczym, macocha, pasierb, zięć, synowa, teściowie. Kwota wolna od podatku: 9637 zł
• Grupa 2: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych. Kwota wolna od podatku: 7276 zł
• Grupa 3: pozostałe osoby niezaliczone do pozostałych grup. Kwota wolna od podatku: 4902 zł
  

Dodatkowo w ramach 1 grupy podatkowej została wyróżniona tzw. grupa 0, tj.:

• małżonek,
• zstępni (np. syn, córka, wnuki, prawnuki),
• wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie),
• pasierb,
• rodzeństwo,
• ojczym,
• macocha.

Darowizna otrzymana od osoby z zerowej grupy podatkowej o wartości przekraczającej kwotę wolną 9637 zł nadal może korzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn po spełnieniu określonych formalności. Warunkiem jest zgłoszenie darowizny na druku SD-Z2 do właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Co do zasady, obowiązek podatkowy z tytułu darowizny powstaje w dniu jej otrzymania, a zgłoszeniu podlega jedynie nadwyżka wartości darowizny nad kwotą wolną od podatku. Co ważne, brak zgłoszenia otrzymanej darowizny na druku SD-Z2 od darczyńcy z grupy 0 we wskazanym terminie powoduje obowiązek opodatkowana jej na zasadach ogólnych.

Przykład 1.
Ojciec 5 sierpnia 2019 roku podarował córce samochód o wartości 12 000 zł. Córka, aby móc skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, ma obowiązek zgłoszenia otrzymanej darowizny w wysokości nadwyżki nad kwotą wolną, tj. 2363 zł (12 000 zł - 9637 zł) na druku SD-Z2 do 5 lutego 2020 roku. W innym wypadku darowizna będzie podlegać opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

W sytuacji gdy obdarowany otrzyma darowiznę od jednej osoby więcej niż raz na przestrzeni kilku lat, wówczas podstawę opodatkowania stanowi suma wszystkich otrzymanych darowizn od jednej osoby w ciągu ostatnich 5 lat.

Darowizna pieniężna

Skorzystanie ze zwolnienia z podatku od spadku i darowizn po przekroczeniu kwoty wolnej w przypadku otrzymania darowizny pieniężnej od osoby z grupy 0 jest możliwe wyłącznie pod warunkiem posiadania przez obdarowanego właściwej dokumentacji z tym związanej.

Biorąc pod uwagę przytoczony przepis ustawy o podatku od spadków i darowizn, osoba obdarowana ma prawo skorzystać ze zwolnienia z podatku, jeśli darowizna została otrzymana od osoby znajdującej się w zerowej grupie podatkowej, o ile posiada jeden z dokumentów:

• dowód przekazania na rachunek bankowy nabywcy,
• przekaz pocztowy,
• dowód przekazania na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej.

Kwota wolna od podatku – 9637 zł – ustalana jest na podstawie wszystkich otrzymanych darowizn pieniężnych od tego samego darczyńcy z grupy podatkowej 0 w przeciągu ostatnich 5 lat.

Kiedy darowizna od rodziców podlega opodatkowaniu?

Rodzice na gruncie przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn należą do 0 grupy podatkowej. W związku z tym otrzymane od nich darowizny mogą podlegać zwolnieniu z podatku od spadku i darowizn pod warunkiem dopełnienia obowiązku zgłoszenia do US nadwyżki wartości darowizny nad kwotą wolną od podatku (w wysokości 9637 zł). Darowizna o wartości powyżej 9637 zł powinna zostać zgłoszona w terminie 6 miesięcy od jej otrzymania na formularzu SD-Z2 do właściwego urzędu skarbowego. Jeśli podatnik nie wywiąże się z tego obowiązku w wyznaczonym terminie, darowizna jest opodatkowana na zasadach ogólnych.

Brak zgłoszenia darowizny od rodziców – konsekwencje

Jeśli obdarowany nie wywiąże się z obowiązku zgłoszenia darowizny od rodziców w wyznaczonym terminie, wówczas traci on prawo do możliwości skorzystania ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn. Ponadto jest on zobowiązany do zapłaty podatku wraz z ewentualnymi odsetkami, a także złożenia zaległej deklaracji SD-Z2.

Jeśli w wyniku czynności sprawdzających, postępowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postępowania kontrolnego niezgłoszona darowizna wyjdzie na jaw, urząd skarbowy może nałożyć dodatkową sankcję polegającą na podwyższeniu stawki podatku od niezgłoszonej darowizny w wysokości 20%. Co więcej, niezgłoszone darowizny nie ulegają przedawnieniu, w wyniku czego może okazać się, że nawet po wielu latach urząd skarbowy dowiedzie niezgłoszonej darowizny. Może to skutkować obowiązkiem zapłaty wyższego podatku.

Mimo podwyższenia stawki podatku przez urząd od niezgłoszonej darowizny w wyniku czynności sprawdzających, niedotrzymanie terminu zgłoszenia otrzymanej darowizny może skutkować dodatkowo odpowiedzialnością karną skarbową, której wysokość uzależniona jest od stopnia narażenia budżetu na uszczuplenie podatku.

Podsumowując, otrzymane darowizny od rodziców o wartości powyżej 9637 zł mogą być w całości zwolnione z podatku od spadków i darowizn. Warunkiem jest zgłoszenie nadwyżki darowizny nad kwotą wolną w terminie 6 miesięcy od daty jej otrzymania do właściwego urzędu skarbowego. Jeżeli obdarowany nie dopełni obowiązku zgłoszenia takiej darowizny, traci prawo do zwolnienia oraz może narazić się na dodatkowe sankcje ze strony organów podatkowych.