Postawienie zarzutu przestępstwa skarbowego a przedawnienie

Przeczytaj także: Wszczęcie "podstępem" postępowania karnego skarbowego

Odpowiedzialność karnoskarbowa a odpowiedzialność karna

Zgodnie z kodeksem karnym skarbowym istnieje dwupodział deliktów skarbowych na przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe. Pojęcia przestępstwa skarbowego oraz wykroczenia skarbowego stanowią kategorie autonomiczne wobec pojęć przestępstwa i wykroczenia występujących w powszechnym prawie karnym ( wyrok SN z 4.4.2005 r., I KZP 7/05).

Przestępstwo a wykroczenie skarbowe

Przestępstwo skarbowe jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności, zaś wykroczenie skarbowe jest to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia.

Przedawnienie odpowiedzialności karnej

Karalność przestępstwa skarbowego ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat 5 – gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat (pkt 1), 10 – gdy czyn stanowi przestępstwo skarbowe zagrożone karą pozbawienia wolności przekraczającą 3 lata (pkt 2).

Bieg przedawnienia przestępstwa skarbowego polegającego na uszczupleniu lub narażeniu na uszczuplenie należności publicznoprawnej rozpoczyna się z końcem roku, w którym upłynął termin płatności tej należności. Jeżeli w okresie 5 (pkt 1) bądź 10 (pkt 2) lat od popełnienia czynu wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy, karalność popełnionego przez niego przestępstwa skarbowego określonego w pkt 1 ustaje z upływem 5 lat, a przestępstwa skarbowego określonego w pkt. 2 – z upływem 10 lat od zakończenia tego okresu.

Postanowienie o przedstawieniu zarzutu

Sporządzenie postanowienia o przedstawieniu zarzutów nie powoduje przekształcenia postępowania z fazy in rem w fazę ad personam. Z powołanego wyżej art. 71 § 1 KPK wynika bowiem, że za podejrzanego uważa się osobę, co do której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo bez wydania takiego postanowienia postawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania w charakterze podejrzanego.

Przedawnienie a brak ogłaszania postanowienia o przedstawieniu zarzutów

Wskazać również należy, że Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 17.07.2012 r. (P 30/11, OTK-A 2012/7/81), stwierdził, że art. 70 § 6 pkt 1 ustawy Ordynacja podatkowa, w zakresie, w jakim wywołuje skutek w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku z wszczęciem postępowania karnego lub postępowania w sprawie o przestępstwo skarbowe, o którym to postępowaniu podatnik nie został poinformowany najpóźniej z upływem terminu wskazanego w art. 70 § 1, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Co więcej zgodnie z art. 313 § 1 KPK (stosowanym na podstawie art. 113 KKS odpowiednio), postanowienie o przedstawieniu zarzutów rozpoczynające fazę postępowania in personam jest sporządzane, jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia śledztwa lub zebrane w jego toku uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba. To postanowienie ogłasza się niezwłocznie podejrzanemu i przesłuchuje się go, chyba że ogłoszenie postanowienia lub przesłuchanie podejrzanego nie jest możliwe. Postanowienie o przedstawieniu zarzutów zawiera wskazanie podejrzanego, określenie zarzucanego mu czynu i jego kwalifikacji prawnej. Dopiero zatem na tym etapie podatnik uzyskuje informację o wszczętym przeciwko niemu postępowaniu, które rodzi skutek w postaci przedłużenia biegu terminu przedawnienia karalności przestępstwa lub przestępstwa (wykroczenia) skarbowego.

Faza ad rem i ad personam postępowania karnoskarbowego

Wydanie postanowienia o przedstawieniu zarzutów rozpoczyna fazę in personam postępowania przygotowawczego i kreuje stronę procesową podejrzanego. Pogląd taki wyraził również SN w wyroku z dnia 23.07.1992 r. (sygn. akt III ARN 40/92, POP 1993/4/68), Sąd zwrócił uwagę, że zarówno w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego (orzeczenie K. 3/89, K 14 i 15/91), jak również w orzecznictwie Sądu Najwyższego ( orzeczenie z 14.02.1991 r., sygn. akt I PRN 1/91, OSNC 1992/11/207) utrwaliła się tzw. zasada ochrony zaufania obywatela do prawidłowości działań organów administracji, z której wynika, iż nie powinien być narażony na uszczerbek obywatel działający w przekonaniu, iż odnoszące się doń działania organów państwa są prawidłowe i odpowiadające prawu. Podobna też argumentacja znalazła się w wyroku NSA z dnia 11.04.1996 r. (sygn. akt SA/WR 1931/95, Glosa 1997 r. Nr 8 str. 32).

Status podejrzanego

Działanie praworządne polega między innymi na tym, aby niezwłocznie nadać status strony osobie podejrzanej. Zasadniczym celem tych przepisów jest, aby już od najwcześniejszego etapu postępowania przygotowawczego istniała równość stron, bowiem dopiero w fazie in personam mogą być realizowane konwencyjne uprawnienia oskarżonego wynikające z art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, w tym prawo oskarżonego do niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia.