Sprzedaż majątku pomiędzy firmami małżonków bez VAT?

Przeczytaj także: Podatek VAT od transakcji między firmami małżonków

Żona otwarła firmę o takim samy profilu, jak mąż (usługi transportowe). Między małżonkami istniała i istniej wspólność majątkowa małżeńska. Mąż wynajmował żonie ciągniki siodłowe, naczepy czy komputer, a więc składnik majątkowe związane do tej pory z jego działalnością gospodarczą, od zakupu których odliczył VAT. W przyszłości planowana jest sprzedaż tych składników majątku do działalności żony, po preferencyjnej cenie 1 zł netto za całość.

Kwestią budzącą wątpliwości było określenie, czy powyższa czynność winna być opodatkowana VAT-em oraz czy w momencie, gdy nie nastąpi uregulowanie zapłaty, należy tutaj zastosować art. 89b ustawy o VAT (czyli ulgę na złe długi po stronie dłużnika).

Sąd podkreślił, że zgodnie z art. 31 § 1 k.r.o. z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa, obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Wspólność ustawowa obejmuje wszelkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Wspólność małżeńska została ukształtowana jako wspólność łączna, którą charakteryzuje to, że w czasie jej trwania małżonkowie nie mają określonych udziałów w majątku wspólnym, nie mogą rozporządzać udziałami, a także nie mogą żądać podziału majątku objętego wspólnością ustawową. Wspólność ta jest wspólnością masy majątkowej, to znaczy obejmuje cały zbiór praw majątkowych takich jak własność i inne prawa rzeczowe czy wierzytelności.

Podmiotami uprawnionymi do dysponowania całym mieniem są tutaj zawsze małżonkowie tworzący wspólność majątkową małżeńską. Wspólność majątkowa nie jest samodzielnym i niezależnym od małżonków bytem, który realizuje swoje własne uprawnienia do określonych lub wszystkich składników tego mienia.

Jednocześnie ustawa o VAT nie zabrania małżonkom prowadzenia odrębnych działalności gospodarczej. Każdy z małżonków może być odrębnym podatnikiem VAT z odrębną działalnością i to nawet wówczas, gdy łączy ich ustawowa wspólność majątkowa.

Ustrój ustawowej wspólności majątkowej ma jednak istotne znaczenie dla oceny, czy mające miejsce pomiędzy nimi transakcje są traktowane jako czynności podlegające opodatkowaniu VAT.

W ocenie NSA „(…)w sytuacji gdy pomiędzy małżonkami istnieje ustawowa wspólność majątkowa, wszelkie transakcje, jakie zawierane są pomiędzy małżonkami prowadzącymi odrębnie działalność gospodarczą nie mogą mieć charakteru odpłatnego. W takim przypadku nie jest możliwe uregulowanie należności pomiędzy małżonkami. Jeden z małżonków nie może dokonać wypłaty wynagrodzenia drugiemu z małżonków środkami pieniężnymi objętymi wspólnością ustawową za składniki majątku wchodzące w skład wspólności ustawowej.(…)”

W efekcie, skoro transakcja zawarta między małżonkami nie ma charakteru odpłatnego, nie będzie stanowiła odpłatnej dostawy towarów. W takim przypadku nie dochodzi bowiem do zwiększenia zasobów męża podatniczki, ponieważ małżonków łączy stosunek wspólności łącznej i fakt, że prowadzą jako małżonkowie oddzielną działalność gospodarczą niczego nie zmienia.

Ma to niezwykle istotne znaczenie z punktu widzenia ulgi na złe długi uregulowanej w art. 89a ustawy o VAT (korekty podatku naliczonego). Skoro bowiem nie ma tutaj miejsca odpłatna dostawa towarów, to w konsekwencji przepisu tego się nie stosuje.