Ulga rehabilitacyjna odliczeniem od dochodu w zeznaniu PIT 2016

Przeczytaj także: Darowizny na działalność charytatywną kościoła w PIT za 2016 r.

Ulga rehabilitacyjna polega na pomniejszaniu dochodu do opodatkowania o wydatki na cele rehabilitacyjne oraz wydatki związane z ułatwieniem czynności życiowych. Podatnicy uprawnieni do jej stosowania zostali wymienieni we wstępie. Są to osoby niepełnosprawne oraz podatnicy mający na utrzymaniu takie osoby. Trzeba przy tym dodatkowo pamiętać, iż odliczeniu podlegają jedynie wydatki faktycznie poniesione (z nielicznymi wyjątkami).

Ulga co do zasady nie jest limitowana. Pewne ograniczenie występuje jedynie przy niektórych wydatkach, które rozlicza się w sposób zryczałtowany (ustawa określa górne wartości odliczenia). Ustawa zawiera przy tym katalog wydatków, które mogą być odliczone (wskazując je z nazwy bądź podając odpowiednie definicje). Mimo, że jest on stosunkowo szeroki, nie zawiera wszelkich kosztów ponoszonych w związku z niepełnosprawnością. Często niestety istotne pozycje w budżecie danej osoby odliczeniu nie podlegają.

Co odliczamy w ramach ulgi rehabilitacyjnej?

Stosowne wyliczenie znalazło się w art. 26 ust. 7a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tą regulacją odliczeniu podlegają wydatki poniesione na:
1) adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
2) przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
3) zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego,
4) zakup wydawnictw i materiałów (pomocy) szkoleniowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,
5) odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym,
6) odpłatność za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne,
7) opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nie przekraczającej w roku podatkowym 2.280 zł,
8) utrzymanie przez osoby niewidome i niedowidzące zaliczone do I lub II grupy inwalidztwa oraz osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczone do I grupy inwalidztwa psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2.280 zł;
9) opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa,
10) opłacenie tłumacza języka migowego,
11) kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej oraz dzieci osób niepełnosprawnych, które nie ukończyły 25 roku życia,
12) leki - w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo),
13) odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne:
a) osoby niepełnosprawnej - karetką transportu sanitarnego,
b) osoby niepełnosprawnej, zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa, oraz dzieci niepełnosprawnych do lat 16 - również innymi środkami transportu niż wymienione w lit. a),
14) używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne - w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł,
15) odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem:
a) na turnusie rehabilitacyjnym,
b) w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych,
c) na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży, które nie ukończyły 25 roku.

Wymieniony katalog odliczeń jest niestety zamknięty, zaś organy podatkowe restrykcyjnie podchodzą do jego prawidłowego stosowania zabraniając stosować ulgę szerzej, aniżeli wynika to literalnie z przepisów.

Przykładem takiego postępowania jest tutaj chociażby interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 24.06.2015 r. nr IBPBII/1/4511-232/15/MZ, w której to urzędnicy ustali, że podatniczka nie może w ramach ulgi odliczyć wydatku na endoprotezę i zabieg jej wszczepienia w ramach ulgi rehabilitacyjnej, gdy faktura jest wystawiona łącznie na zabieg medyczny. Taki bowiem w katalogu wydatków się nie znalazł.

„(...) Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera pojęcia „zabieg”, „rehabilitacja” oraz „rehabilitacja lecznicza”, zatem konieczne jest wyjaśnienie tych pojęć w oparciu o definicje encyklopedyczne oraz wydaną z zakresu rehabilitacji literaturę. Zgodnie z definicją tych pojęć zawartą w „Słowniku wyrazów obcych” (PWN, W-wa 1991 r.) oraz „Encyklopedii” PWN, zabieg stanowi interwencję mającą na celu wywołanie określonego skutku, zwykle będącą środkiem zaradczym przeciwdziałającym czemuś (np. skutkom choroby), z kolei „rehabilitacja” jest to przywrócenie choremu sprawności fizycznej i psychicznej poprzez stosowanie odpowiednich zabiegów leczniczych, natomiast „rehabilitacja lecznicza” jest to połączenie leczenia z postępowaniem usprawniającym, które obejmuje zabiegi fizykoterapeutyczne, wodolecznictwo, światłolecznictwo, elektrolecznictwo, mechanoterapię i kinezyterapię.(...)

W świetle powyższego należy stwierdzić, że w przedmiotowej sprawie wydatek poniesiony przez Wnioskodawczynię na zabieg wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego oraz jej zakup, mimo, że niewątpliwie jest wydatkiem poniesionym w celach rehabilitacyjnych – w celach przywracających sprawność Wnioskodawczyni – to jednak nie może zostać odliczony przez Wnioskodawczynię od dochodu w ramach ulgi rehabilitacyjnej na podstawie art. 26 ust. 7a pkt 6 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ani żadnego innego przepisu traktującego o odliczeniu wydatków poniesionych na cele rehabilitacyjne lub związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych. Jak wynika bowiem z opisu stanu faktycznego – na podstawie faktury, którą dysponuje Wnioskodawczyni nie można wyodrębnić kosztów endoprotezy od kosztów całego zabiegu. Wskazany zabieg – jak wynika z opisu – jest typowym zabiegiem operacyjnym a nie zabiegiem fizykoterapeutycznym, wodoleczniczym, światłoleczniczym, itp. – czyli zabiegiem usprawniającym, który właśnie często przeprowadzany jest po zabiegu operacyjnym. Ustawodawca wyraźnie przecież wskazał jako warunek odliczenia wydatek poniesiony na zabieg rehabilitacyjny. Gdyby jego wolą było, aby każdego rodzaju działania medyczne (w tym operacje) uznać jako podstawę do odliczenia, to zapewne użyłby innego sformułowania.(...)” - czytamy w interpretacji.

Oczywiście z tak restrykcyjnym podejściem fiskusa można walczyć przed sądem, niemniej wygrana nie zawsze będzie leżeć po stronie podatnika.

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 28.11.2013 r., sygn. akt II FSK 2853/11 uznał, że podatnik nie może odliczyć w ramach ulgi wydatków ponoszonych na samochód, którym dojeżdża do swojego lekarza. Nie każda wizyta u lekarza specjalisty jest bowiem jednocześnie zabiegiem leczniczo-rehabilitacyjnym. Nie ulega przy tym wątpliwości, że wizyty kontrolne u lekarza, czy też badania lekarskie nie są tożsame z określeniem „zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne” - a właśnie na takie wizyty jeździł zaintersowany

Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 17.03.2011 r., sygn. akt II FSK 1927/09, uznał z kolei, że w ramach ulgi rehabilitacyjnej możliwe jest rozliczenie wydatku na zabieg wszczepienia endoprotezy stawu biodrowego. Sąd przyznał, że choć nie można co do zasady utożsamiać zabiegów chirurgicznych z zabiegami rehabilitacyjnymi, to nie można też na podstawie takiego stanowiska eliminować możliwości odliczenia wydatków na operacje, które decydują o możliwości podjęcia jakiejkolwiek rehabilitacji i bez których rehabilitacja nie byłaby możliwa.

Ostatni z przytoczonych wyroków zdaje się przy tym kłócić z interpretacją podatkową wymienioną na początku (gdzie zabiegu wszczepienia endoprotezy fiskus odliczyć nie pozwolił).

Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z dnia 13.06.2013 r. nr ILPB2/415-221/13-4/ES wskazał natomiast, że w ramach ulgi rehabilitacyjnej osoba niepełnosprawna może odliczyć poniesioną odpłatność za pobyt leczniczy w sanatorium. Ulgą nie jest jednak objęta opłata uzdrowiskowa, mimo że jej poniesienie jest tutaj niezbędne w celu pobytu w sanatorium.

Musi być niepełnosprawność

Prawo do ulgi rehabilitacyjnej mają ściśle określone osoby - wyłącznie:

• podatnicy będący osobami niepełnosprawnymi
• podatnicy mający na utrzymaniu osoby niepełnosprawne

Żadna inna osoba do ulgi nie jest uprawniona. Nadto odliczyć można jedynie wydatki związane z rehabilitacją osoby niepełnosprawnej lub ułatwiające jej wykonywanie czynności życiowych. Co za tym idzie, kluczowym czynnikiem do skorzystania z ulgi jest niepełnosprawność danej osoby.

Ustawodawca wskazuje przy tym, kto na potrzeby odliczenia jest traktowany jako osoba niepełnosprawna. Jest to mianowicie osoba, która posiada:

1. orzeczenie o zakwalifikowaniu przez organy orzekające do jednego z trzech stopni niepełnosprawności, określonych w odrębnych przepisach, lub
2. decyzję przyznającą rentę z tytułu całkowitej lub częściowej niezdolności do pracy, rentę szkoleniową albo rentę socjalną, albo
3. orzeczenie o niepełnosprawności osoby, która nie ukończyła 16 roku życia, wydane na podstawie odrębnych przepisów.

Decyzje o niepełnosprawności są wydawane na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. 2008, nr 14, poz. 92). Wystarczającym do skorzystania z ulgi jest także posiadanie przez niepełnosprawnego orzeczenia o niepełnosprawności wydanego przez właściwy organ na podstawie odrębnych przepisów obowiązujących do dnia 31 sierpnia 1997 r.

Przy niektórych odliczeniach ustawodawca wymagaodpowiedniego stopnia niepełnosprawności, a więc zaliczenia danej osoby do odpowiedniej grupy inwalidztwa. Rozumie się przez nie:

1. w przypadku I grupy inwalidztwa - osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:
   a) całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji albo
   b) znaczny stopień niepełnosprawności;
2. w przypadku II grupy inwalidztwa - osoby, w stosunku do których, na podstawie odrębnych przepisów, orzeczono:
   a) całkowitą niezdolność do pracy albo
   b) umiarkowany stopień niepełnosprawności.

Podatnik mający na utrzymaniu osobę niepełnosprawną

Aby z ulgi mogła skorzystać nie sama osoba niepełnosprawna, a podatnik mający na utrzymaniu taką osobę, muszą między nimi zaistnieć określone więzi rodzinne oraz kryterium dochodowe.

Po pierwsze prawo do ulgi przysługuje tutaj jedynie podatnikowi, który ma na utrzymaniu współmałżonka, dzieci własne i przysposobione, dzieci obce przyjęte na wychowanie, pasierbów, rodziców, rodziców współmałżonka, rodzeństwo, ojczyma, macochę, zięciów i synowe, będące osobami niepełnosprawnymi.
Po drugie dochód takiej osoby niepełnosprawnej nie może przy tym w ciągu danego roku podatkowego przekroczyć kwoty 9 120 zł. Jeżeli będzie on wyższy, „opiekun” takiej osoby nie będzie traktowany jako podatni mający na utrzymaniu osobę niepełnosprawną, a co za tym idzie, nie będzie uprawniony do ulgi.

Dokumentowanie prawa do ulgi

Zamierzający skorzystać z odliczenia muszą posiadać dwa rodzaje dokumentów, które uprawnią ich do doliczenia. Są to dowody potwierdzające samą niepełnosprawność danej osoby oraz dowody potwierdzające poniesienie wydatków.

W przypadku tych pierwszych będzie to z reguły stosowne orzeczenie wydane przez odpowiedni organ, potwierdzające stopień niepełnosprawności, jak też wskazujące datę, od której ta występuje.

Druga grupa dokumentów dzieli się na dwie podgrupy. I tak z jednej strony trzeba posiadać dowody potwierdzające wartość poniesionych wydatków, z drugiej zaś, przy korzystaniu z odliczeń ryczałtowych - dowody potwierdzające do nich prawo.

Dokumentami wskazującymi fakt poniesienia danego wydatku w określonej wysokości jest m.in. faktura czy rachunek wystawiony przez sprzedawcę oraz odpowiednie dowody zapłaty, mówiące o tym, jakiego rodzaju towar bądź świadczenie zostało nabyte oraz potwierdzające, że faktycznie nastąpiła na nie zapłata

Oldiczenia w kwotach zryczałtowanych

Ustawa wskazuje trzy odliczenia w ramach ulgi rehabilitacyjnej, przy których nie są wymagane dowody faktycznego poniesienia wydatków. Są to (wskazane w pkt 7, 8 i 14):

• opłacenie przewodników osób niewidomych I lub II grupy inwalidztwa oraz osób z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczonych do I grupy inwalidztwa, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2.280 zł;
• utrzymanie przez osoby niewidome i niedowidzące zaliczone do I lub II grupy inwalidztwa oraz osoby z niepełnosprawnością narządu ruchu zaliczone do I grupy inwalidztwa psa asystującego, o którym mowa w ustawie o rehabilitacji zawodowej, w kwocie nieprzekraczającej w roku podatkowym 2.280 zł;
• wydatki na samochód - używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa albo dzieci niepełnosprawne, które nie ukończyły 16 roku życia, dla potrzeb związanych z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne - w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2.280 zł.

Na żądanie organów podatkowych lub organów kontroli skarbowej podatnik musi tutaj przedstawić dowody niezbędne do ustalenia prawa do takiego odliczenia, mimo że nie jest on obowiązany do posiadania dokumentów potwierdzających faktyczną wartość poniesionych wydatków. W szczególności musi on:

1. wskazać z imienia i nazwiska osoby, które opłacono w związku z pełnieniem przez nie funkcji przewodnika (trzeba bowiem pamiętać, że taka osoba uzyskuje przychód, który podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym);
2. okazać certyfikat potwierdzający status psa asystującego;
3. okazać dokument potwierdzający zlecenie i odbycie niezbędnych zabiegów leczniczo-rehabilitacyjnych (gdy odliczono wydatki na dojazdy samochodem).

Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z dnia 03.12.2013 r. nr IPTPB2/415-541/13-6/KSM stwierdził, że podatnik nie może skorzystać z odliczenia z tytułu użytkowania samochodu osobowego wykorzystywanego w celu dojazdu na wizyty do lekarzy specjalistów w celu analizy krwi, oceny stanu zdrowia, wykonania rtg, tomografu, zabiegów stomatologicznych, kontroli rozrusznika, USG, wykonania zastrzyków i innych badań, a także w celu wykonania bieżących badań i pobrania recept. Te nie stanowią bowiem zabiegów leczniczych.

Podobnie wypowiedział się Naczelny Sąd Administracyjny w przytoczonym wcześniej wyroku z dnia 28.11.2013 r., sygn. akt II FSK 2853/11.

Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w interpretacji indywidualnej z dnia 18.06.2013 r. nr IPTPB2/415-249/13-4/AK wskazał zaś, że ulga ta nie przysługuje w stosunku do używania, w celu dowozu osoby niepełnosprawnej na niezbędne zabiegi rehabilitacyjne, samochodu ciężarowego.

Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z dnia 23.06.2014 r. nr ITPB2/415-322/14/RS wyjaśnił natomiast, że wskazany limit odliczenia z tytułu użytkowania auta, w wysokości 2.280 zł, jest górną granicą odliczenia, a nie ryczałtem, który odliczyć może każdy bez względu na rzeczywiste koszty używania samochodu. Jego zdaniem jeżeli wydatki faktycznie na pojazd ponoszone są niższe, należy się ograniczyć z odliczeniem do ich wysokości.

Z drugiej strony Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy w interpretacji indywidualnej z dnia 26.08.2013 r. nr ITPB2/415-378/13/MM uznał, że skoro oboje małżonkowie wożą swoje małoletnie dziecko niepełnosprawne na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne własnym samochodem osobowym, limit zwolnienia przysługuje każdemu z nich odrębnie mimo faktu, że jest to jeden samochód.

Dofinansowanie lub zwrot wydatków pozbawiają ulgi

W ramach ulgi rehabilitacyjnej określeni wyżej podatnicy mogą odliczyć jedynie te wydatki, które nie zostały im sfinansowane (dofinansowane) ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób niepełnosprawnych, Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych lub ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych albo nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie.

Jeżeli dofinansowanie takie będzie częściowe, odliczyć można jedynie kwotę pokrytą z własnej kieszeni. Nadto z ulgi nie można skorzystać, gdy wydatek poniosły osoby inne, aniżeli wyżej wymienione.

Dla kogo odliczenie?

Ulgę rozliczają podatnicy rozliczający się na formularzach PIT-28, PIT-36 i PIT-37. Wykazuje się ją w załączniku PIT/O i następnie przenosi do zeznania rocznego. Warto także pamiętać, iż wydatków odliczonych przykładowo w zeznaniu PIT-28 nie można odliczyć w innym, jeżeli podatnik składa kilka rozliczeń rocznych.