Podział majątku małżeńskiego bez podatku od darowizny

Przeczytaj także: Nieodpłatny dział spadku i sprzedaż nieruchomości z podatkiem

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

W trakcie trwania małżeństwa wnioskodawca nabył wraz z żoną do majątku wspólnego mieszkanie, na zakup którego został zaciągnięty kredyt hipoteczny.
9 października 2015 r. uprawomocnił się wyrok w przedmiocie orzeczenia rozwodu bez orzekania o wspólnym mieszkaniu.

Obecnie żona wnioskodawcy zamierza w ramach umowy podziału majątku wspólnego wyzbyć się własności tej nieruchomości na rzecz zainteresowanego bez spłat i dopłat. Wskutek tego działania stanie się on jedynym właścicielem opisanej nieruchomości.

Wnioskodawca zadał pytanie, czy taki podział majątku miesić się w zakresie opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(...) Zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz.U. z 2016 r., poz. 205, ze zm.), podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:
1. dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego;
2. darowizny, polecenia darczyńcy;
3. zasiedzenia;
4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności;
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu;
6. nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. Roman Motizov - Fotolia.com

Podział majątku małżeńskiego bez podatku od darowizny

Podział majątku wspólnego przez małżonków wykazuje cechy odrębne od zniesienia współwłasności, określonego w prawie cywilnym. Jest instytucją typową dla prawa rodzinnego i opiekuńczego. W związku z powyższym nie podlega on pod reżim ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Podatkowi podlega również nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci oraz nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci (art. 1 ust. 2 ww. ustawy).

W myśl art. 1a cyt. ustawy, przepisy ustawy o nieodpłatnym zniesieniu współwłasności stosuje się odpowiednio do nieodpłatnego:
1. nabycia własności rzeczy wspólnej (wspólnego prawa majątkowego) albo jej części przez niektórych dotychczasowych współwłaścicieli na dalszą współwłasność;
2. wyodrębnienia własności lokali na rzecz niektórych lub wszystkich współwłaścicieli.

Art. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn zawiera zamknięty katalog nabycia rzeczy i praw majątkowych, które podlegają opodatkowaniu tym podatkiem. (...)

Zgodnie z art. 31 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2015 r., poz. 2082, ze zm.) z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków. Wspólność ustawową charakteryzują dwie podstawowe cechy: jest to wspólność dorobku i wspólność o charakterze łącznym. Z powyższego przepisu wynika również, że wspólność majątkowa małżeńska oparta jest na małżeństwie, jako stosunku prawnym osobistym. Powyższe oznacza, że ustanie małżeństwa, w wyniku np. orzeczenia sądu rozwiązującego małżeństwo, powoduje ustanie z mocy prawa tej wspólności. Wspólność majątkowa małżeńska ustaje ponadto w przypadku zawarcia przez małżonków umowy ją znoszącej i wprowadzającej rozdzielność majątkową, orzeczenia sądu ustanawiającego w miejsce wspólności majątkowej pełną rozdzielność na żądanie jednego z małżonków, orzeczenia separacji małżonków, ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków oraz w przypadku ogłoszenia upadłości jednego z nich.

Ponadto wskazać należy, że podział majątku wspólnego małżonków jest instytucją typową dla prawa rodzinnego i opiekuńczego. Należy podkreślić, że podział majątku wspólnego małżonków, wskazuje cechy odrębne od zniesienia współwłasności, unormowanego w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2016 r., poz. 380, ze zm.) i w związku z tym nie może być traktowany jako zniesienie współwłasności wymienione w art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Do podziału majątku wspólnego nie będzie miał również zastosowania wskazany przez Wnioskodawcę art. 1a pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Reasumując należy stwierdzić, iż skoro w art. 1 ust. 1 ww. ustawy jako podlegające podatkowi od spadków i darowizn nie zostało wymienione nabycie na skutek podziału majątku dorobkowego małżonków – a taki charakter nabycia wskazał w uzupełnieniu Wnioskodawca – należy uznać, że nie podlega ono podatkowi od spadków i darowizn.

Wobec powyższego stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za nieprawidłowe, gdyż wbrew twierdzeniu Wnioskodawcy, nabycie własności nieruchomości na skutek podziału majątku wspólnego małżonków nie mieści się w zakresie art. 1a pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. (...)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów