Przyspieszony zwrot VAT: kontrola podatkowa ma być szybka!

Przeczytaj także: Bezprawne przedłużanie terminu zwrotu podatku VAT

Stan faktyczny

W dniu 2 lutego 2013 r. do Naczelnika Urzędu Skarbowego wpłynął wniosek Spółki o zwrot na rachunek bankowy w terminie 25 dni kwoty 561.203 zł stanowiącej różnicę pomiędzy naliczonym a należnym podatkiem VAT za styczeń 2013 roku.

Postanowieniem z dnia 25 lutego 2013 r. Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej na wniosek Naczelnika Urzędu Skarbowego wszczął kontrolę w Spółce w zakresie zasadności zwrotu VAT za styczeń 2013 r.

Pismami z dnia 28 marca 2013 r. organ kontroli skarbowej wystąpił do Dyrektorów Urzędu Kontroli Skarbowej w O., W. i B. o przeprowadzenie kontroli u kontrahentów Spółki: H. sp. z o.o., H. sp. z o.o., E. sp. z o.o. za styczeń 2013 r., a pismem z dnia 4 kwietnia 2013 r. poinformował Spółkę, że postępowanie kontrolne zostanie zakończone bez zbędnej zwłoki po otrzymaniu informacji o wynikach prowadzonych postępowań kontrolnych.

Kolejnymi postanowieniami organ kontroli skarbowej pięciokrotnie przedłużał termin zakończenia postępowania kontrolnego z uwagi na wystąpienie w dniu 28 marca 2013 r. do Dyrektorów UKS w W., O. i B., co w ocenie organu było niezbędne do rzetelnego ustalenia przebiegu transakcji gospodarczych.

Pismem z dnia 30 października 2013 r. Spółka złożyła ponaglenie na niezałatwienie sprawy postępowania kontrolnego we właściwym terminie. Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej postanowieniem z dnia 5 grudnia 2013 r. uznał ponaglenie za bezzasadne.

Wobec powyższego Spółka wniosła ponaglenie do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Wojewódzki Sąd Administracyjny

Wyrokiem z dnia 28 sierpnia 2014 r., sygn. akt I SAB/Wr 5/14, Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu stwierdził bezczynność Dyrektora UKS i zobowiązał go do zakończenia postępowania kontrolnego w terminie dwóch miesięcy od dnia zwrotu akt administracyjnych sprawy.

Uzasadniając swoje stanowisko WSA stwierdził, że w celu weryfikacji zasadności zwrotu podatku VAT sam organ może skontrolować kontrahentów Spółki, bez potrzeby współdziałania wielu organów właściwych dla poszczególnych kontrahentów. W przedmiotowej sprawie zaś organ kontroli skarbowej wystąpił pismami z dnia 28 marca 2013 r. do Dyrektorów UKS o przeprowadzenie pełnych weryfikacji kontrahentów Spółki za styczeń 2013 r., gdy tymczasem zdaniem sądu środek ten był nie tylko nieadekwatny do celu postępowania kontrolnego prowadzonego w sprawie, lecz wykraczał poza granice zakresu kontroli skarbowej.

WSA we Wrocławiu wskazał, że z postanowienia z dnia 25 lutego 2013 r. wszczynającego postępowanie kontrolne, jak i z upoważnienia z dnia 25 lutego 2013 r. do przeprowadzenia czynności w postępowaniu kontrolnym wynika wyraźnie, że przedmiotem postępowania kontrolnego jest zasadność zwrotu VAT za styczeń 2013 r.

Zatem w przedmiotowej sprawie współdziałanie mogło dotyczyć jedynie transakcji jakie podatnik dokonał z kontrahentami: E. sp. z o.o. (7 transakcji); H. sp. z o.o., (4 transakcje); H. sp. z o.o. (4 transakcje). Poza zakresem kontroli są ustalenia dotyczące innych podmiotów, których rzeczone transakcje nie dotyczą, a które w istocie stały się przyczyną przedłużania postępowania kontrolnego w przedmiotowej sprawie, czego przykładem najbardziej jaskrawym jest oczekiwanie na ustalenia kontrolne w firmie E. sp. z o.o., które uzależniono od kontroli jej 32 nabywców (pismo Dyrektora UKS w B. z dnia 5 lutego 2014 r.).

Sąd stwierdził również, że kontrola zasadności VAT jest z założenia kontrolą doraźną, za pomocą której w sposób szybki powinno się zweryfikować zaistniałe wątpliwości w przedmiocie zasadności zwrotu VAT.

Szybkość ma tutaj aspekt kluczowy albowiem pozwala na skuteczne zidentyfikowanie potencjalnych oszustów w zakresie VAT i zastosowanie adekwatnych środków wobec tych podmiotów, jak też ochronę rzetelnych podatników, którzy funkcjonują w systemie VAT przed narażeniem ich na straty ekonomiczne. Procedura ta jednak nie powinna wykraczać poza to co jest konieczne dla takiej weryfikacji i powodować, że uzyskanie takiego zwrotu jest nadmiernie utrudnione lub w praktyce wręcz niemożliwe.

W tych okolicznościach WSA uznał, że w przedmiotowej sprawie organ kontroli skarbowej był w bezczynności.
Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej nie zgodził się z takim rozstrzygnięciem i zaskarżył wyrok WSA w całości.

Naczelny Sąd Administracyjny

Argumenty podniesione w skardze kasacyjnej Dyrektora Urzędu Kontroli Skarbowej nie przekonały jednak NSA, który w wyroku z dnia 18 grudnia 2015 r., sygn. akt I FSK 2052/14, utrzymał skarżony wyrok.

Zdaniem NSA Dyrektor UKS nie wykorzystał możliwości samodzielnego prowadzenia postępowania kontrolnego w sprawie, nie podejmując żadnych działań które mogłoby umożliwić zakończenie postępowania kontrolnego bez zbędnej zwłoki lub chociaż w rozsądnym terminie.

Zdaniem NSA prowadząc postępowanie kontrolne organ zobowiązany jest do wyboru takich metod działania, które pozwolą na ustalenie prawdy obiektywnej w możliwie najkrótszym czasie zgodnie z zasadą szybkości postępowania ustanowioną w art. 125 Ordynacji podatkowej.

Omawiany wyrok NSA należy uznać za niezwykle trafny i potrzebny ponieważ organy podatkowe stosują niezwykle często praktykę, której NSA w omawianym wyroku się sprzeciwił. Podatnicy czekają obecnie niekiedy latami, aż skończy się kontrola u ich kontrahentów, która dotyczy nie tylko weryfikacji transakcji dokonanej z podatnikiem ale często wielu innych kwestii, które w ogóle go nie dotyczą, a powodują zwłokę w jego sprawie. Pozostaje zatem oczekiwać, iż organy podatkowe zapoznają się wnikliwie z omawianym orzeczeniem i dostosują do wniosków z niego płynących.