Podatek od spadku/zachowku po rodzicach i innych bliskich

Przeczytaj także: Otrzymany zachowek a podatek od spadku

Zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

• zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-8 i ust. 2,
• a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

Ustawodawca uzależnił zastosowanie zwolnienia wynikającego z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn tylko i wyłącznie od momentu nabycia prawa własności rzeczy i praw majątkowych, a nie od innych zdarzeń, w tym od momentu śmierci spadkodawcy.

Art. 3 ustawy zmieniającej odnosi się bowiem wyłącznie do momentu nabycia prawa własności rzeczy i praw majątkowych jako kryterium, według którego oceniane będą skutki podatkowe określonego zdarzenia (otrzymania zachowku), pomijając całkowicie inne kryteria takie jak moment śmierci spadkodawcy, moment powstania obowiązku podatkowego, etc. O tym więc, czy w przypadku danej osoby zastosowanie znajdzie zwolnienie wynikające z art. 4a ustawy o spadkach i darowiznach decyduje tylko i wyłącznie moment otrzymania kwoty pieniężnej z tytułu zachowku.

Konsekwentnie, w celu ustalenia skutków podatkowych otrzymanego zachowku zastosowanie znajdzie ustawa o podatku od spadków i darowizn w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2007 r. czyli także zwolnienie rzeczy nabytych od najbliższej rodziny wynikające z art. 4a tej ustawy. Skutków podatkowych otrzymania zachowku nie należy mylić ze skutkami podatkowymi nabycia spadku , są to dwie różne instytucje prawa cywilnego, dla których ustawodawca określił odrębne skutki podatkowe.


Instytucja zachowku ściśle łączy się ze spadkiem i procedurą związaną ze spadkobraniem. Zachowek nie jest jednak składnikiem spadku. Stanowi on swoistą ochronę interesów określonej grupy osób najbliższych zmarłemu, do których zgodnie z art. 991 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121), zalicza się zstępnych, małżonka oraz rodziców spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, jeżeli zostali oni pominięci przy dziedziczeniu, tzn. nie zostali powołani do dziedziczenia jako spadkobiercy, nie został też na ich rzecz ustanowiony zapis, nie otrzymali także darowizny od spadkodawcy w wysokości równej należnemu im zachowkowi.

Analiza przepisów dotyczących zachowku wskazuje zatem, że momentem nabycia rzeczy i praw majątkowych tytułem zachowku jest chwila jego wykonania. Moment ten decyduje z kolei o możliwości stosowania zwolnienia z opodatkowania, o którym mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, wprowadzonego ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. Nr 222, poz. 1629) i mającego zastosowanie, stosownie do art. 3 ust. 1 ww. ustawy, do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych, które nastąpiło po 1 stycznia 2007 r.