Odwrotne obciążenie rozliczamy nawet bez faktury VAT

Przeczytaj także: Błędy w rozliczeniu odwrotnego obciążenia w podatku VAT

Przypomnijmy, nabycie towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT (niektóra elektronika, odpady, stal surowa, złom itp.) przez czynnego podatnika VAT podlega opodatkowaniu u nabywcy, gdy dostawcą jest czynny podatnik VAT, zaś dostawa taka nie jest objęta zwolnieniem na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 lub art. 122 ustawy o VAT (dostawa towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej z podatku, od nabycia których nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego oraz dostawa złota inwestycyjnego).

W takich przypadkach obowiązek rozliczenia podatku należnego przechodzi na nabywcę. Niemniej sprzedawca jest tutaj zobowiązany do wystawienia faktury potwierdzającej zawarcie transakcji. Na fakturze takiej nie powinien jednakże wykazywać kwoty podatku, za to umieść adnotację „odwrotne obciążenie” będącej dla nabywcy informacją, że to on rozlicza tutaj podatek należny. Dodajmy, że fakturę taką należy co do zasady wystawić do 15. dnia miesiąca następującego po tym, w którym nastąpiła dostawa towaru (o ile wcześniej nie otrzymano całości lub części zapłaty).

Nabywca, stosujący mechanizm odwrotnego obciążenia, rozlicza przy tym nie tylko podatek należny, ale także i podatek naliczony, jeżeli oczywiście zakupione w ten sposób towary mają być wykorzystane do wykonywania czynności opodatkowanych tym podatkiem. Jeżeli nabywca odlicza VAT przy uwzględnieniu proporcji VAT (stosowanej dla zakupów towarów i usług wykorzystywanych do działalności zarówno opodatkowanej jak i zwolnionej - nie dającej prawa do odliczenia), tę należy zastosować także przy odliczeniu tego podatku od transakcji rozliczanej w ramach odwrotnego obciążenia.

Ogólna zasada mówi przy tym, że prawo do odliczenia podatku naliczonego powstaje u nabywcy co do zasady w rozliczeniu za okres, w którym powstał obowiązek podatkowy w stosunku do danej transakcji (czyli obowiązek wykazania VAT-u należnego), jednakże nie wcześniej niż ten, w którym podatnik otrzymał fakturę. Mówią o tym art. 86 ust. 10 i ust. 10b pkt 1 ustawy o VAT.

Mówiąc zatem w uproszczeniu, najwcześniejszym okresem rozliczeniowym, w którym podatnik może odliczyć podatek naliczony jest ten, w którym od danej transakcji sprzedawca był zobowiązany do wykazana podatku należnego oraz nabywca wszedł w posiadanie faktury zakupu.

Przykład
Jeżeli zatem dla przykładu zakup towaru nastąpił w miesiącu październiku 2015 r., niemniej faktura dotarła do nabywcy dopiero w listopadzie, najwcześniej VAT będzie on mógł odliczyć dopiero w rozliczeniu za listopad (dopiero w tym miesiącu bowiem zostały spełnione obydwa wymagane warunki) mimo, że sprzedawca rozliczy tę dostawę już w październiku (przy założeniu, że okresem rozliczeniowym jest miesiąc).

Od reguły tej występują jednakże pewne wyjątki. Jeden z nich znalazł się w art. 86 ust. 10b pkt 3 ustawy o VAT i mówi, że prawo do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w przypadkach, o których mowa w art. 86 ust. 2 pkt 4 lit. a), b) i d) (wśród nich znalazła się m.in. dostawa towarów, dla której podatnikiem jest nabywca zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 5 lub 7 ustawy o VAT) powstaje zgodnie z art. 86 ust. 10 (a więc w rozliczeniu za okres, w którym do danej transakcji powstał obowiązek podatkowy), jednakże pod warunkiem, że podatnik uwzględni kwotę podatku należnego z tytułu takiej transakcji w deklaracji podatkowej, w której jest on obowiązany rozliczyć ten podatek.

W przypadku transakcji rozliczanych w ramach odwrotnego obciążenia prawo do odliczenia podatku naliczonego uzależnione zatem jest jedynie od prawidłowego wykazania podatku należnego, a nie posiadania faktury zakupu.

Warto przy tym dodać, że przepisy ustawy o podatku od towarów i usług nie zawierają szczególnych regulacji w zakresie ustalania obowiązku podatkowego od transakcji rozliczanych w ramach odwrotnego obciążenia. W związku z tym obowiązek taki powstaje na zasadach ogólnych, a więc co do zasady z chwilą dokonania dostawy towarów (gdy wcześniej nie otrzymano części lub całości zapłaty z tego tytułu).

Tym samym jeżeli, wracając do przytoczonego wyżej przykładu, przedmiotem transakcji, która odbyła się w październiku 2015 r., byłyby towary rozliczane w ramach odwrotnego obciążenia, podatnik (nabywca) winien od nich wykazać VAT należny w rozliczeniu za październik 2015 r. i w tym samym miesiącu będzie uprawniony do odliczenia podatku naliczonego. Większego znaczenia nie ma tutaj fakt, że fakturę od sprzedawcy otrzymał dopiero w miesiącu następnym.