Dla kogo księgi rachunkowe w 2015 roku?

Przeczytaj także: Prowadzenie ksiąg rachunkowych: jak liczyć limit?

Lista podmiotów obowiązanych do prowadzenia ksiąg rachunkowych, znajduje się w art. 2 ustawy o rachunkowości, którego ust. 1 mówi, że przepisy tej ustawy stosuje się m.in. do mających siedzibę lub miejsce sprawowania zarządu na terytorium RP:

1. spółek handlowych (osobowych i kapitałowych, w tym również w organizacji) oraz spółek cywilnych, z zastrzeżeniem pkt 2, a także innych osób prawnych;
2. osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek partnerskich, jeżeli ich przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro.

Warto przy tym zwrócić uwagę na pewną rozbieżność pomiędzy przepisami bilansowymi a podatkowymi. Te ostatnie bowiem mówią, że obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych dotyczy osób fizycznych, spółek cywilnych osób fizycznych, spółek jawnych osób fizycznych oraz spółek partnerskich, jeżeli ich przychody, w rozumieniu art. 14 updof (a więc nie zgodnie z definicją zawartą w ustawie o rachunkowości), za poprzedni rok podatkowy wyniosły w walucie polskiej co najmniej równowartość kwoty określonej w euro w przepisach o rachunkowości (wynika to z treści art. 24a ust. 4 updof).

Wielkość wyrażoną w euro przelicza się na walutę polską wg średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski, obowiązującego w dniu 30 września roku poprzedzającego rok obrotowy (o czym mówi art. 3 ust. 3 ustawy o rachunkowości). I tak 30 września 2014 r. średni kurs euro ogłoszony przez NBP wyniósł 4,1755 zł. Oznacza to, że limit przychodów za 2014 r., przekroczenie którego skutkuje obowiązkiem prowadzenia ksiąg rachunkowych w roku 2015 r., wynosi 5 010 600 zł (w stosunku do roku ubiegłego próg ten jest niższy o 48 960 zł).

Jak liczyć przychód?
Ustawa o podatku dochodowym mówi o przychodach w rozumieniu jej art. 14, a więc kwotach należnych, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Ponadto u podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem VAT za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny VAT. Nie można przy tym zapominać, że do przychodów zalicza się tutaj także czynności wymienione w art. 14 ust. 2 tejże ustawy, a więc m.in. sprzedaż środków trwałych, dotacje, subwencje czy inne nieodpłatne świadczenia (z pewnymi wyjątkami), otrzymane odsetki, kary umowne, dodatnie różnice kursowe, itd. (w tym także umorzone bądź przedawnione zobowiązania).

Definicja ta jest zatem bardzo szeroka, szersza niż „przychód” przyjmowany w prawie bilansowym (oczywiście w zakresie określenia, czy dana firma musi prowadzić księgi rachunkowe. Tutaj bowiem zalicza się (zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy o rachunkowości) jedynie przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych. Przy ustalaniu takiego „przychodu” w oparciu o prawo bilansowe nie uwzględnia się zatem m.in. zysków nadzwyczajnych, pozostałych przychodów operacyjnych (w których mieszczą się m.in. przychody ze sprzedaży środków trwałych) czy przychodów ze sprzedaży materiałów. Dodatkowo ustawodawca wskazując, że należy liczyć przychody netto z operacji finansowych dał jasno do zrozumienia, że np. w zakresie różnic kursowych należy tutaj wykazać jedynie nadwyżkę dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi (o ile ta występuje). Podobnie jest przy sprzedaży inwestycji finansowych – również ujmowany jest jedynie uzyskany zysk z takich inwestycji.

Tym samym, mimo że bilansowo podatnik nie przekroczy limitu przychodu, powyżej którego jest obowiązany do prowadzenia ksiąg rachunkowych, tak licząc ten przychód podatkowo, do takiego przekroczenia może dojść. Które zasady zatem winien on stosować?

Odpowiedź wydaje się być uzależniona od tego, jakim przepisom dotychczas dana jednostka gospodarcza podlegała. I tak jeżeli firma do tej pory prowadziła podatkową księgę przychodów i rozchodów (czy też ewidencję przychodów korzystając z opodatkowania ryczałtem), słusznym wydaje się być określenie limitu przychodu na potrzeby prowadzenia ksiąg rachunkowych zgodnie z jego definicją podatkową, a więc znajdującą się w art. 14 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z kolei jednostki prowadzące już księgi rachunkowe z ostrożności winny ustalać wartość takich przychodów w oparciu zarówno o przepisy bilansowe jak i podatkowe. Jeżeli wartość takiego przychodu zostanie przekroczona chociażby w jednym przypadku, w następnym roku należy zaprowadzić księgi rachunkowe.

Nie można także zapominać, że dany podmiot gospodarczy może zdecydować się na dobrowolne prowadzenie ksiąg rachunkowych, pomimo nieosiągnięcia wskazanych wyżej wartości przychodu. Niemniej przejście z księgi przychodów i rozchodów na księgi rachunkowe (bez względu na to czy następuje ono dobrowolnie, czy wskutek przekroczenia limitu przychodu), wiąże się z dodatkowymi obowiązkami.