Rolnik ryczałtowy gdy zakup z odwrotnym obciążeniem w podatku VAT

Przeczytaj także: Odwrotne obciążenie a mały podatnik i metoda kasowa w VAT

Skąd takie nieprawidłowości się biorą? Ustawodawca bowiem postanowił obciążyć rozliczaniem odwrotnego obciążenia wszystkich podatników w myśl ustawy o VAT. Nie tylko podatników czynnych, a więc obowiązany do rozliczania tego podatku, ale także korzystających ze zwolnienia, którzy w związku z nim z reguły nie zagłębiają się zbytnio w materię tego podatku, jak i wskazanej wyżej grupy szczególnie uprzywilejowanej w postaci rolników ryczałtowych, których to w zasadzie wiedza może ograniczać się do tego, że to nabywca wystawia im fakturę za ich sprzedaż oraz że otrzymane faktury powinni u siebie przechowywać (nie ciążą na nich żadne obowiązki ewidencyjne ani rejestracyjne). Aby zaś dobrze zrozumieć zakres stosowania mechanizmu odwrotnego obciążenia, konieczna jest bardzo wnikliwa analiza przepisów je normujących, a momentami wręcz studiowanie każdego wyrazu odrębnie, jako że także i tutaj diabeł tkwi w szczegółach.

Stąd też nie dziwi fakt, że konieczność rozliczania przez takie podmioty transakcji w ramach odwrotnego obciążenia bardzo często spotyka się ze zdziwieniem bądź niedowierzaniem (i to nierzadko także po stronie sprzedawcy, który stosuje tutaj stawkę podstawową). Zapewne też niejeden taki nabywca mając fakturę zakupu nawet z informacją o konieczności rozliczenia VAT w ramach odwrotnego obciążenia, wrzucił ją do szuflady z innymi w przeświadczeniu, że żadne dodatkowe obowiązki w związku z takim zakupem na nim nie ciążą.

Trudno powiedzieć czy skutek wywołany przez taką a nie inną konstrukcję przepisów był przez ustawodawcę zamierzony. Niemniej także organy podatkowe podkreślają, że rolnicy ryczałtowi i inni podatnicy zwolnieni z VAT muszą ten podatek rozliczać (oczywiście po stronie VAT-u należnego), jeżeli kupują towary w ramach odwrotnego obciążenia (wykaz tych towarów znajduje się w załączniku nr 11 do ustawy o VAT). Przykładem jest tutaj interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 14 lutego 2014 r., nr ITPP3/443-605/13/MD, w której czytamy:

"(…) sprzedaż wyrobów określonych w załączniku nr 11 do ustawy winna być opodatkowana na zasadzie odwrotnego obciążenia (art. 17 ust. 1 pkt 7 ustawy) niezależnego od tego, czy będzie ona dokonywana na rzecz rolnika zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny (ewentualnie zwolniony), czy też na rzecz rolnika ryczałtowego w rozumieniu art. 2 pkt 9 ustawy. Każdy bowiem z tych podmiotów, wykonując działalność rolniczą, posiada status podatnika w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy. (…)"

Należny podatek od towarów i usług taki podatnik korzystający ze zwolnienia wykazuje na deklaracji oznaczonej symbolem VAT-9M, którą należy złożyć we właściwym urzędzie skarbowym do 25 dnia miesiąca następującego po tym, w którym transakcja miała miejsce. Oczywiście w tym terminie podatek ten trzeba też zapłacić.

Sprzedawca takich towarów musi przy tym podać informację o stosowaniu do danej transakcji mechanizmu odwrotnego obciążenia na fakturze. I tu rodzi się kolejne pytanie. Mianowicie czy dla rolników ryczałtowych faktury muszą być obowiązkowo wystawiane? W końcu ustawodawca nakazuje ewidencjonować taką sprzedaż na kasie fiskalnej.

I tutaj również bardzo często spotykamy się z zaskoczeniem ze strony sprzedawców. Powszechny jest bowiem pogląd mówiący o tym, że fakturę wystawia się dla firm (w tym także w przypadku, gdy przedsiębiorca korzysta ze zwolnienia z VAT), czy innych podmiotów będących czynnymi podatnikami VAT. Dokumentu tego nie wystawia się natomiast wówczas, gdy sprzedaż jest ewidencjonowana na kasie fiskalnej. W takim przypadku fakturę wystawia się jedynie na żądanie nabywcy.

Niestety czytając literalnie przepisy ustawy o VAT dochodzimy do wniosku, że także w przypadku sprzedaży na rzecz rolników ryczałtowych faktura zdaje się być konieczna (pomimo obowiązku wystawienia także paragonu). A to dlatego, że regulacje prawne wskazują, iż fakturę dokumentującą sprzedaż towaru czy też wykonanie usługi wystawia się, mówiąc w uproszczeniu, gdy nabywcą jest podatnik VAT zaś sama sprzedaż nie korzysta ze zwolnienia. Nie ma tutaj natomiast znaczenia to, czy nabywca jest podatnikiem VAT czynnym, czy też korzystającym ze zwolnienia (w tym przewidzianego dla rolników). Ponadto żadne przepisy nie wyłączają obowiązku wystawienia faktury w sytuacji, gdy nabywcą jest rolnik ryczałtowy (a jak to już zostało wyjaśnione wyżej, rolnik taki również jest podatnikiem VAT, z tym że korzysta ze zwolnienia z tego podatku).

Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji indywidualnej z dnia 3 lipca 2013 r., nr ILPP2/443-282/13-2/JK wskazał, że podatnik „(…) dokonując dostawy na rzecz rolnika ryczałtowego zobowiązany będzie udokumentować sprzedaż na kasie rejestrującej, zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy. Jednocześnie, wskazać należy, iż biorąc pod uwagę przytoczoną powyżej definicję działalności gospodarczej (art. 15 ust. 2 ustawy), działalność rolnicza (art. 2 pkt 15 ustawy) mieści się w pojęciu działalności gospodarczej, a rolnik – zgodnie z przepisami ustawy o podatku od towarów i usług – jest podatnikiem. W konsekwencji Spółka winna – na podstawie art. 106 ust. 1 ustawy – wystawić fakturę dokumentującą przedmiotową transakcję.

Zatem w sytuacji, kiedy dana sprzedaż zostanie udokumentowana fakturą, która zgodnie z akceptacją odbiorcy zostanie mu przesłana w formie elektronicznej, wówczas podatnik (Spółka) ma obowiązek zaewidencjonowania jej w kasie rejestrującej niezależnie od faktu wystawienia faktury. Ponadto, na mocy § 7 ust. 3 rozporządzenia w sprawie zwrotu podatku niektórym podatnikom, wystawiania faktur, sposobu ich przechowywania oraz listy towarów i usług, do których nie mają zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług, paragon dotyczący tej sprzedaży z danymi identyfikującymi tą fakturę, podatnik pozostawia w swojej dokumentacji. (…)”

Zdaniem organów podatkowych dokonywana sprzedaż na rzecz rolników ryczałtowych winna być dokumentowana zarówno fakturą jak i zaewidencjonowana na kasie rejestrującej.

Przytoczona interpretacja wprawdzie dotyczyła stanu prawnego sprzed 2014 r. niemniej nowe regulacje pod tym względem są zbliżone do poprzednich, a co za tym idzie można się spodziewać, iż obecnie stanowisko fiskusa w tej materii będzie takie samo.