Upadłość dłużnika a nieściągalna wierzytelność i koszty podatkowe

Przeczytaj także: Zaliczanie do kosztów podatkowych umorzonych wierzytelności

Jakie wątpliwości wyjaśnił organ podatkowy?

Wnioskodawca wykonuje usługi budowlane. Jego firma opodatkowana jest na zasadach ogólnych, zaś zdarzenia gospodarcze ewidencjonowane są w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. W 2012 r. wykonał on dla pewnego nabywcy (polska firma) szereg usług koparką, które zostały wykazane jako przychody należne. Niestety kontrahent za usługi te nie zapłacił. 7 marca 2013 r. postanowieniem sądu została ogłoszona upadłość dłużnika z możliwością zawarcia układu oraz został ustanowiony zarząd własny upadłego co do jego majątku. Wnioskodawca uzyskał informację o braku możliwości odzyskania swojej wierzytelności (ta nie uległa przedawnieniu). Nie dysponuje on jednak dokumentami potwierdzającymi nieściągalność wierzytelności, o których mowa w art. 23 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wnioskodawca zadał pytanie czy i kiedy może ująć wskazaną wierzytelność w kosztach uzyskania przychodu? W przedmiotowej sprawie organ podatkowy zajął następujące stanowisko:

„(…) Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r., poz. 361 ze zm.), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ustawy.
Stosownie do treści art. 23 ust. 1 pkt 20 ww. ustawy, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, z wyjątkiem takich wierzytelności nieściągalnych, które uprzednio na podstawie art. 14 zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została uprawdopodobniona.

Kliknij, aby powiekszyć

fot. olly - Fotolia.com

Upadłość dłużnika a nieściągalna wierzytelność i koszty podatkowe

Postanowienie sądu o ogłoszeniu upadłości dłużnika nie jest dokumentem wymienionym w art. 23 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i na tej podstawie nieściągalnej wierzytelności nie można zaliczyć w koszty uzyskania przychodu. Dopiero gdy nieściągalność zostanie prawidłowo udokumentowana, kosztem się stanie.

W myśl art. 23 ust. 2 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za wierzytelności, o których mowa w ust. 1 pkt 20, uważa się te wierzytelności, których nieściągalność została udokumentowana:
1. postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo
2. postanowieniem sądu o:
a. oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub
b. umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność, o której mowa w lit. a, lub
c. ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, albo
3. protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.

Wymieniony katalog jest katalogiem zamkniętym i w sposób jednoznaczny określa rodzaj dokumentów, które są niezbędne do tego, aby wierzytelność nieściągalna mogła zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów. Oznacza to, że jakikolwiek inny dokument, niż wymieniony wyżej, nie może skutecznie udokumentować faktu nieściągalności wierzytelności.

Ponadto wskazać należy, że aby wierzytelność mogła być uznana za nieściągalną i w konsekwencji zaliczona do kosztów uzyskania przychodów, z treści wydawanych postanowień upoważnionych organów (co do zasady) powinien wynikać fakt braku majątku dłużnika na zaspokojenie choćby części określonej wierzytelności.

Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że termin do zaliczenia nieściągalnych wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów ograniczony jest przepisem art. 23 ust. 1 pkt 17 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z którym, nie stanowią kosztów uzyskania przychodów wierzytelności odpisane jako przedawnione.

W świetle powyższych przepisów stwierdzić należy, że zaliczenie nieściągalnej wierzytelności w ciężar kosztów uzyskania przychodów możliwe jest tylko wtedy, gdy zostaną spełnione następujące warunki:
• wierzytelność była uprzednio zaliczona do przychodów należnych w prowadzonej działalności gospodarczej,
• wierzytelność nie jest przedawniona w świetle postanowień kodeksu cywilnego,
• nieściągalność wierzytelności została udokumentowana w sposób przewidziany w art. 23 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Istotne jest przy tym, że przesłanki te muszą być spełnione łącznie. (…)

Mając powyższe na względzie stwierdzić należy, że nieściągalność wskazanej we wniosku wierzytelności, nie została udokumentowana w sposób przewidziany w art. 23 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Postanowienie sądu o ogłoszeniu upadłości dłużnika nie zostało bowiem wymienione w zamkniętym katalogu określającym rodzaje dokumentów, które są niezbędne do tego, aby wierzytelność nieściągalna mogła zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów. Wnioskodawca nie może zatem na tej podstawie zaliczyć przedmiotowej wierzytelności do kosztów uzyskania przychodu.

Na marginesie wskazać należy, że w niniejszej sprawie zostało wszczęte postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu, natomiast w przepisach dotyczących udokumentowania nieściągalności wierzytelności ustawodawca jednoznacznie wskazał na postępowanie upadłościowe obejmujące likwidację majątku. Celem obu postępowań jest spłata zadłużenia wobec wierzycieli, ale w odmienny sposób i z różnym skutkiem dla upadłego. W przypadku upadłości układowej, celem zawarcia układu jest restrukturyzacja zobowiązań upadłego i objęcie ich harmonogramem spłaty. Po wykonaniu układu firma pozostaje na rynku jako podmiot gospodarczy. W przypadku upadłości likwidacyjnej dochodzi do wyprzedaży majątku firmy i spłacenia z uzyskanych środków zobowiązań wobec wierzycieli. Po zakończeniu postępowania upadłościowego firma przestaje istnieć.

Podkreślenia wymaga również, że wierzytelność ta– przy spełnieniu pozostałych ww. przesłanek – będzie mogła zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów prowadzonej pozarolniczej działalności gospodarczej roku podatkowego, w którym nastąpi udokumentowanie w jeden ze sposobów wskazanych w cytowanym przepisie art. 23 ust. 1 pkt 20 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a więc roku podatkowego w którym Wnioskodawca uzyska informację o całkowitej nieściągalności wierzytelności opartą na prawomocnych orzeczeniach wskazanych w nim organów. (…)”

Pełną treść interpretacji można przeczytać na stronie Ministerstwa Finansów