Wspólne zeznanie podatkowe a rozdzielność majątkowa

Przeczytaj także: Zawieszona działalność gospodarcza a wspólne zeznanie roczne

Co do zasady małżonkowie podlegają odrębnemu opodatkowaniu od osiąganych przez nich dochodów. Niemniej na ich wniosek wyrażony w zeznaniu podatkowym mogą oni być opodatkowani łącznie od sumy swoich dochodów, po uprzednim uwzględnieniu odrębnie przez każdego z nich przysługujących odliczeń od dochodu. W takim przypadku podatek określa się tutaj na imię obojga małżonków w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy łącznych dochodów małżonków. Mówi o tym art. 6 ust. 2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jednakże aby małżonkowie mający miejsce zamieszkania w Polsce z powyższego przywileju mogli skorzystać, muszą łącznie spełniać kilka warunków.

Pierwszy z nich mówi, że małżeństwo musi tutaj trwać przez cały rok podatkowy, za który małżonkowie chcą się wspólnie rozliczyć oraz przez cały ten rok między małżonkami musi występować wspólność majątkowa.

Drugi warunek odnosi się do terminu złożenia wniosku o wspólne rozliczenie. Otóż ten musi trafić do urzędu skarbowego w terminie przewidzianym dla złożenia zeznania podatkowego, a więc do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym, za który PIT jest składany. Dodajmy w tym miejscu, że wniosek ten ogranicza się do zaznaczenia w zeznaniu rocznym odpowiedniego pola informującego o sposobie rozliczenia. Oczywiście zeznanie takie trzeba też podpisać (przy czym tutaj wystarczy podpis jednego z małżonków.).

Trzeci warunek mówi, że aby wspólne zeznanie było możliwe, do żadnego z małżonków nie mogą mieć zastosowania przepisy dotyczące podatku liniowego, podatku tonażowego oraz o zryczałtowanego podatku dochodowego (z wyjątkiem przepisów dotyczących opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych przychodów z tzw. najmu prywatnego, a więc umów najmu zawieranych poza działalnością gospodarczą).

W dalszej części artykułu skupimy się na wspólności majątkowej, jako warunku koniecznym do spełnienia w celu wspólnego rozliczenia małżonków. I tak, co zostało już wyżej podkreślone, wspólność majątkowa musi tutaj trwać przez cały rok podatkowy. Dodajmy przy tym, że zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (art. 31 ust. 1), z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Niemniej wspólność majątkowa może tutaj zostać zniesiona. Umowa znosząca wspólność majątkowa może zostać zawarta już w trakcie trwania małżeństwa (za zgodną wolą małżonków oraz gdy istnieją ku temu ważne powody).

Nadto z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej może żądać także wierzyciel jednego z małżonków, jeżeli uprawdopodobni, że zaspokojenie wierzytelności stwierdzonej tytułem wykonawczym wymaga dokonania podziału majątku wspólnego małżonków.
Rozdzielność majątkowa powstaje tutaj z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu. Mówi o tym art. 52 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Powstają w związku z powyższym wątpliwości, jak ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa wpływa na prawo małżonków do wspólnego rozliczenia podatku dochodowego?

Odpowiedzi na to pytanie udzielił Minister Finansów w interpretacji indywidualnej z dnia 20.09.2012 r. nr DD3/033/83/KDJ/12/PK-1003. W interpretacji tej organ powołał się na wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 czerwca 2006 r., sygn. akt II FSK 867/05, w którym to NSA stwierdził: „(…) w konsekwencji wydania przez sąd orzeczenia o ustanowieniu między małżonkami rozdzielności majątkowej / art. 52 par. 1 Krio/ ustrój ten obowiązuje między małżonkami od dnia, który został oznaczony w wyroku / art. 52 par. 2 Krio w zw. z art. 54 Krio/ - tak SN w uchwale z dnia 27 marca 1972 r., III CZP 69/70 - OSN 1973, nr 2 poz. 20, zob. także J. Pietrzykowski, Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, Warszawa 2003, s. 499, powołujący wskazane orzeczenie oraz literaturę odnośnie do tego zagadnienia.(…)”.

W związku z tym, zdaniem Ministra Finansów, skoro jednym z warunków korzystania przez małżonków ze wspólnego opodatkowania jest istnienie między nimi wspólności majątkowej, jej zniesienie przez sąd skutkuje utratą prawa do preferencyjnego rozliczenia i wymaga złożenia przez każdego z nich odrębnego rozliczenia. Jeżeli zaś sąd orzekł o rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, to od tej daty małżonkowie tracą prawo do wspólnego rozliczenia. Tym samym w przypadku już złożenia zeznania wspólnego dotyczącego okresu, w którym zgodnie z później wydanym orzeczeniem sądu wspólność majątkowa została zniesiona, małżonkowie winni skorygować swoje zeznania podatkowe, jako że nie mieli uprawnienia do wspólnego rozliczenia.